atha mlānacamūvallīsamudāyavanodayaḥ |
āsede rājacakreṇa samudā yavano 'dayaḥ || 18.1 ||
Hahn 2007
- Siglum: MH07
This is a transcription of the Kapphiṇābhyudaya from Michael Hahn's 2007 critical edition. Transcription done by Yuko Yokochi for Cantos 1-17 and 20, and Peter Pasedach for canto 19. Canto 18 has been transcribed by Alessandro Battistini from Hahn 2013, therefore it is not included in this file. TEI encoding for all cantos by Peter Pasedach.
More ▾
| Title | Kapphiṇābhyudaya |
| Author | Ratnākara |
| Physical description | |
|---|---|
| Language/Script | Sanskrit in Latin script. |
| Format | book |
| Material | paper |
| Extent | 239 pages. |
| History | |
|---|---|
| Date of production | 2007 |
| Place of origin | Kyoto |
Published in 2007 by Hōzōkan Publishing Company in Kyoto.
- MH07
XVIII. Citrayuddhavarṇanam
vikaṭāyāṃ raṇāṭavyāṃ tatra sā trasadasyunā |
yāvanī śauryavittaśrīr mumuṣe miṣayodhinā || 18.2 ||
yayau yāyāyayā yāyā vāv eva vivavāv iva |
sā sā 'sāsiḥ sāsusaṃsad udaid ādadadādidoḥ || 18.3 ||
caturakṣaraḥ ||
svarājyabhagnaṃ kruddhākṣaṃ kalinā kapaṭacchidam |
surandhrasenānuyayau damayantī dṛḍhaṃ nalam || 18.4a ||
svarājyabhagnaṃ kruddhākṣaṃ kalinā kapaṭa cchidam |
surandhrasenānuyayau damayantī dṛḍhaṃ nalam || 18.4b ||
tathāśvīyakhurakṣuṇṇā dūram āreṇur ājayaḥ |
yathodamajjann abhrābhā dūramā reṇurājayaḥ || 18.5 ||
yugmayamakam ||
pūṣevāmbumucā yāvad ājaghre jiṣṇunā raghuḥ |
laghu tāvat tam uddeśaṃ rurur marud ivāpatat || 18.6 ||
rarāghe 'raṃ raghor arghī ghoraghorair aghair aghūḥ |
rurur oghair aghorārgharāghī ghargharaghurghuruḥ || 18.7 ||
dvyakṣaraḥ ||
dhairyaikabaddhakakṣyeṇa dhṛtadhūli vivalgatā |
subāhunājimallena nijaghne niṣadho yudhi || 18.8 ||
prāstāvi līlā prothena sahasā kandukandharām |
nirlūnāṃ nayamānena sahasā kandukan dharām || 18.9 ||
cikitsātītayā gatyā sādadāyī dhṛtiṃ haran |
śanakair anaraṇyāṅge dadṛśe saṅgalan gadaḥ || 18.10a ||
niroṣṭhyaḥ ||
cikitsātītayā 'gatyā sādadāyī dhṛtiṃ haran |
śanakair anaraṇyāṅge dadṛśe saṃgalan gadaḥ || 18.10b ||
niroṣṭhyaḥ ||
dhaninā dhīnidhānena dhunānenādhunā dhanuḥ |
nādhūni nidhanādhānaṃ nānadhīnadhanādhane || 18.11 ||
maṇḍalaṃ mādyatā kṛtyā paramānanamānayā |
āninye mucukundendor māndyam āhvṛcirāhuṇā || 18.12a ||
maṇḍalaṃ mādyatākṛtyā paramānana mānayā |
āninye mucukundendor māndyam āhvṛcirāhuṇā || 18.12b ||
grasamānam anīkābhām atarāśaṃsayāta |
yāmāyatananīkāśaṃ samarāgram abhāsata || 18.13 ||
gūḍhārdhaḥ ||
darśakāśmakabhūpālau viṣvagārambharoṣitau |
yoddhuṃ niviviśāte tāv iṣvagāraṃ bharoṣitau || 18.14 ||
tuṅgeṣumālāsainyotaṃ garjator anyamardanam |
dvandvayuddhaṃ tayor iddhaṃ tulām anyonyam āgatam || 18.15 ||
gūḍhacaturthaḥ ||
binduḥ kukuram āpyoccair asamarjunayānataḥ |
anūnam ūhe saṃgrāme rasam arjunayānataḥ || 18.16 ||
sainyanyāsāya senānyaṃ niḥsāmānyaṃ sa mānayan |
mahīṃ mahāmahīpālo dūrād aikṣiṣṭa sāmyugīm || 18.17 ||
kelau kākolakālālakakalakalikālālako 'alīkakālo
lokālokaikalokī kila kukalikalākālikākālako 'lam |
kākīkākākulolkākulakalalalalallolakīlālakīlaṃ
kālīkallolikūlaṃ kalakalakalilaṃ kalkilokaṃ luloke || 18.18 ||
reje rājādhirājo 'sau rājake tatra visphuran |
vāḍavāgnir ivonmagnaḥ sindhukallolamaṇḍale || 18.19 ||
amuṃ muktvā dviṣāṃ mallo me kalavyaṃsanāya kaḥ |
matveti cakre senānyam ekalavyaṃ sa nāyakaḥ || 18.20 ||
niṣeduṣīr niṣādāṅge nikhanann akhilā mukhe |
mṛtyos tṛptyai camūś cakre subandhur nāma sārthakam || 18.21 ||
asidhārotthite nyasyann avadhīd ambhasīmakam |
balo manum anutkrāntanavadhīdambhasīmakam || 18.22 ||
prorṇunāva śarair varma śaravarmā suśarmaṇaḥ |
prāvṛṣeṇya ivāmbhodo dhārāsārais taṭaṃ gireḥ || 18.23 ||
tasmin so 'py atha nārācān āsa jyatodyatoraṇe |
ajñātamokṣasaṃdhānān āsajyāto dyato raṇe || 18.24 ||
samuddhartuṃ kṣamām ādrīm avipannakule hitā |
sahadevacamūgarjā jajṛmbhe kurutāpinī || 18.25a ||
samud dhartuṃ kṣamā mādrīm avipan nakule hitā |
sahadevacamūgarjā jajṛmbhe kurutāpinī || 18.25b ||
sā senā sahadevasya pātaṅ gantuṃ gajālayā |
ninye 'ndhrāgnirucā vṛttaṃ pātaṅgaṃ tuṅgajālayā || 18.26 ||
krutkaṇḍūcaṇḍapāṇḍityaḥ pāṇḍyo dordaṇḍapiṇḍitaḥ |
kāṇḍaiḥ pāṇḍuyaśaḥśauṇḍo dyām akāṇḍe 'py akhaṇḍayat || 18.27 ||
dharadhīro dharādhāro dhīdhārur adhidhūrdharaḥ |
dhārādharair edharudhāṃ rurodha rudhirair dharām || 18.28 ||
sāndrā saviśikhāsārā suskandhā patrapoṣitā |
ucchrāyiṇī drumacchāyā tasyoṣmāṇam aśīśamat || 18.29 ||
purā nṛpair ekalavya evam āhābhiṣecitaḥ |
mattaḥ ko 'nyo bale sadya eva māhābhiṣe citaḥ || 18.30 ||
pṛthur utkalikālābhā tasya saṅgarasāgare |
layaṃ prāpa mahāvartā sā mahābhiṣavāhinī || 18.31a ||
pṛthurutkalikālābhā tasya saṅgarasāgare |
layaṃ prāpa mahāvartā sā mahābhiṣavāhinī || 18.31b ||
tejasā 'tiśayānena yugandharajasādinam |
vimardād ambunā cakre yug andharajasā dinam || 18.32 ||
bhṛgusūnuhatānekanṛpocitadharātulam |
tadīhite sarudhiraṃ dadṛśe samarājinam || 18.33 ||
asaṃyuktaḥ ||
jambho bibhrad bhujau stambhāv iva svānadhare taraḥ |
śrutarṣaṇy ādadhe vaṃśavivasvān adharetaraḥ || 18.34 ||
babhre babhruḥ krudhā babhru bhrāntabhru bhrukuṭībharāt |
mukham antakavad raudraṃ madrakopadrave drutam || 18.35 ||
atālavyaḥ ||
śibir dyām iva gotrārir ahitas tam asārajāḥ |
ujjhan bhiyaḥ papau babhro rahitas tamasārajāḥ || 18.36 ||
jyāyoyaśaścayacchāya iyājājau jayecchayā |
yojyāśocyāśayaś śaṃyuś śaucaśayyāśayā jyayā || 18.37 ||
tālavyaprāyaḥ ||
kahvenaitya śarās tasminn amucyanta kalaṅ ghanāḥ |
dikcakre ca yaśassaṅghā namucyantakalaṅghanāḥ || 18.38 ||
senā rurudhire tena rudhire 'rer ute 'rudhi |
rutena sedhinā nāre nādhite 'nādhir edhinā || 18.39 ||
gūḍhapādatrayaḥ ||
tadā nātra savetālarāse dūraṅ gatā raṇāt |
kabandhā naṭatām uccair āsedū raṅgatā raṇāt || 18.40 ||
sāsibhiḥ sādhitāsv ājivasudhāsu yuyutsubhiḥ |
yodhān dyulalanāḥ kāntān āliṅgyāptamudā'bhavan || 18.41 ||
amūrdhanyaḥ ||
dadṛśur bhūridhāmānaṃ kuñjaroparipūṣaṇam |
girāv ivograpuṃkhāṃśukuñjaroparipūṣaṇam || 18.42 ||
sa sauvīram acakṣuṣyaṃ gajasthaḥ karparoddhṛtam |
pītvā dīpitakopāgniś cakre prāk pāṭavārjanam || 18.43 ||
nadīnadānān ninadān adīnān
ādau ninādena nudann idānīm |
nodan dadānān adunod anindan
nānandano dānadadān adūnaḥ || 18.44 ||
samarodaram āpūrya rasena balaśoṣiṇam |
rukmī tīvrotthitaṃ tarṣam ahārṣīd ūṣmadīpanam || 18.45 ||
athāṣṭakaḥ smaran prītī rājagā mānapāyinīḥ |
saṃkhyaṃ caṇḍaiś camūcakrair ājagāmānapāyinīḥ || 18.46 ||
śrutvā śrutvā mahā śabdaṃ dhyātvā dhyātvā karandhamaḥ |
ābhujyābhujya jagrāha pāṇinīyam ivāṣṭakam || 18.47 ||
pradhane vikṛtā yodhā vidadhur jayasādhanam |
krodhaseviśatābādhāsvādanair jaḍasādanam || 18.48 ||
gomūtrikā ||
dhāvann andhaḥ krudhā dhundhau dhunānaḥ kandharādharām |
bhīmo 'bhyagān mṛdhaṃ tārkṣya iva nāgajighṛkṣayā || 18.49 ||
yānasevanahāsinyā nyāsihā navasenayā |
vān ato 'hitabhīmo 'stas tamobhītahito navā || 18.50 ||
pratilomānulomapādaḥ ||
athāparo 'pi bhūpālapālīpīluparamparām |
āruhya yuyudhe krodhakṣayāvadhi parasparam || 18.51 ||
bhāsanācaraṇā prāyān āyātā yaśasā matā |
rājarājir arodhāsa māyādānasalālasā || 18.52 ||
prātilomyenāparaḥ ślokaḥ ||
sā lalāsa nadāyāmā sadhāror ajirājarā |
tāmasāśayatāyānā yā prāṇāracanā sabhā || 18.53 ||
upasargāḥ kriyāyoge rūpasiddher upāśritāḥ |
rājñāṃ nānekadhātūnāṃ krodhe 'bhūvan nirarthakāḥ || 18.54 ||
sevāvāśiśivāvāse keśakānanakāśake |
sedhyā vācyacyavādhyāse ke sthitāji jitāsthike || 18.55 ||
pratilomānulomapādārdhaḥ ||
athāntardṛptanāgādrau raudrarājanyavīcike |
nāmajjat tatra bhīṣmaujā bhīṣmakaḥ samarārṇave || 18.56 ||
tīvrayādaś caras sādhū rodhāvāsamaho 'yane |
neyahomasavādhāro dhūssāraś ca dayāvratī || 18.57 ||
pratilomānulomārdhaḥ ||
piṣṭāriḥ pāṃśupītāśo dravadbhaṭaghaṭākulaḥ |
raudras tasyājisaṃmardo viśvavidrāvaṇo 'bhavat || 18.58 ||
ārarāsa dharā sarvā śūrarāddhavarāsavā |
vāsarāvasarād astā dhūsarā sadharā darāt || 18.59 ||
murajabandhaḥ ||
tasyāsann uccaraccāpacakramudgarapaṭṭiśāḥ |
sāyakāsāradīprāsiprāsaprasarabhāsvarāḥ || 18.60 ||
sainikā rājakā ruṣṭā mānikā bhāyakā rucā |
cārukāyaprakārasthā gurukā rājakāravaḥ || 18.61 ||
murajaḥ ||
saṃsāre sasurāsure susarasas sārair asau sūrisūr
asraṃsāsa sarīsarāsir urasā sūrū rasāsārasaḥ |
sāsārāsrasirāsaras sarisaras serū rirāṃsāsuraḥ
sūrī rāsarasair arer asusurārāso rarāsaurasam || 18.62 ||
sa tatra bhīṣmako bhīṣmaṃ cakre tat karma dāruṇam |
grīṣmoṣmavānavanavad yathā mamlau dviṣāṃ balam || 18.63 ||
prasenajidanīkinyās senānyā samudā sitā |
so 'tha tasya camūr uccaiḥ senā nyāsam udāsitā || 18.64 ||
tasyollasadbahalamelakadivyanānā-
vidyāmadāstrapaṭalī kaluṣāvalokaḥ |
vāyur valāhakakalāpam ivābhilīya
līlāvilolam alunād balam ekalavyaḥ || 18.65 ||
gūḍhacaturthaḥ ||
tena śatrukuraṅgebhadviṣā damayatā yudhe |
spṛhā ripor dade dūrād viṣādam ayatāyudhe || 18.66 ||
so 'tha senā dviṣo vīkṣya dravantīr ity avocata |
mathane 'nāmiṣo lakṣyasravadbhūrijavo bata || 18.67 ||
gomūtrikā ||
yuvāṃ bhavadbhir uddeśā āsām āsevitā na ke |
kva na kīrtimaye sadya āsāmāse vitānake || 18.68 ||
palāyamānapuruṣaṃ raktapaṅkaplute pathi |
atikomalayā gatyā kathaṃ śrīr anuyāsyati || 18.69 ||
nijatā jani hatveha mānaṃ mā vibhutābhuvi |
na ca kācana sārā sā māyā mā riputā puri || 18.70 ||
prātilomyena sa evārthaḥ ||
nākṣamoṣitam ojo na samāptir gūḍhacaryayā |
na śalyoddharaṇe yatnaḥ ko 'yaṃ vo 'dharmasambhavaḥ || 18.71 ||
dhyāmimā kaumudīkāntamānibhā vo na rājitaḥ |
kenāsau saha vṛddho 'pi mānibhāvo narā jitaḥ || 18.72 ||
śauryāsakter viraktās ced uccair ādheyabhīravaḥ |
kunte 'ratītās tad yūyam apārthā eva māṃ prati || 18.73 ||
yā na varttā satī geyā yāge 'tīva nasāvyayā |
yāvyasā kin tayā māyā yāmāyā yanavānayā || 18.74 ||
padmam ||
ātmā kauravamokṣeṇa kalaṅkīva kalāsanāt |
duḥśāsanānurakto vaḥ kathaṃ bhīmo bhaviṣyati || 18.75a ||
ātmā kauravamokṣeṇa kalaṅ kīvakalāsanāt |
duḥśāsanānurakto vaḥ kathaṃ bhīmo bhaviṣyati || 18.75b ||
prakṛtyā vimukhaḥ kāntaḥ kṛtānte saṅgato ravān |
yasyābhidhā tā mām prākṣīd avasānavidhau sa vaḥ || 18.76a ||
prakṛtyā vimukhaḥ kāntaḥ kṛtānte saṅgato ravān |
yasyābhidhā tā mām prākṣīd avasānavidhau sa vaḥ || 18.76b ||
kathitāpalapitakaḥ ||
eṣā hi bhavato yuddhāt palāyanaparāyaṇān |
hasati śrīr daladdantikumbhamuktāsmitodgamaiḥ || 18.77 ||
ko 'gryaḥ śabdo vartā lakṣmyā nāśā kasmin duḥsandheye |
ko 'sau vāso rāśiḥ śloko veṣāyālaṃ tātotī te || 18.78 ||
kathāvastvaparityāgena praśnottaram ||
sa jīvati ruṣā yasya dviṣan dagdho na jīvati |
palāyate yas tadbhīto lakṣmīs tasmāt palāyate || 18.79 ||
cetas ced vīryavimukhaṃ vrīḍā vā svīkṛtā tataḥ |
dustarām ātmakarmāṇi gatiṃ mā vo yaśaḥsakhīm || 18.80 ||
digantān nayamānena senām asmad bhiyā raṇāt |
sādhu sādho yathārthatvaṃ senānītve tvayārpitam || 18.81 ||
bhayena yasyāvasaro 'ntare ruṣām
arau samāyātaraso na dīyate |
yaśaḥpravāho 'sya śuciḥ samīkabhū-
marau samāyātaraso nadīyate || 18.82 ||
sa prāṇiti satejā yaḥ sa vāgmī yudhi vakti yaḥ |
asyā iti giraṃ garjan mā naikāṅkakrudhaḥ sakhīn || 18.83 ||
kriyāgopitakaḥ ||
he he rājasabhe kasmād akasmād asi kātarā |
eṣā hi velā yuddhe 'tra puṇyapaṇyāpaṇāvaniḥ || 18.84 ||
yā me mātā tām ameyām ehi dānanādāhime |
madāvāhāvadāmatānahāsasahānatā || 18.85 ||
sarvatobhadraḥ ||
senāpate patat patyuḥ kṣmācakraṃ vipad ambudhau |
ojasā kṣamam uddhartuṃ varāhavapuṣas tava || 18.86 ||
gajarājakarāveśe jaya jyāvardhitārave |
rājyāśā mahatān tārā javamadhye mahardhika || 18.87 ||
ardhabhramaḥ ||
senānyām evam uccair abhidadhuṣi giraṃ dhīratārājamānair
ākūtaiḥ śauryayogai rajanikarakarābhāsi tatrāsamokṣaṃ |
mānārāme 'vimugdhair asadaruṣi ciraṃ krūradhīrājyamānair
āyātair varyavegair ajani karakarā bhāsitatrāsamokṣam || 18.88 ||
gomūtrikāyukpādayamakam ||
atha rundhan dviṣām āśāḥ svaṃ kaidāryam ivāmbudaḥ |
puṣṇan balaṃ muktagarjo vijajṛmbhe prasenajit || 18.89 ||
tvattve tattvavatāṃ tattvī tāvattātītavittavit |
vettā vittatatā vitto vivavāv iti vātavat || 18.90 ||
so 'nujagme 'tha śivinā jāgratā tatphalodaye |
vyavasāya ivāryasya daivenārāt praseduṣā || 18.91 ||
veviśāśaiśavāśvāśīḥ śivāvāśaśavāśivam |
viśveśāṃśo viśāṃ vaṃśaṃ śāśāvāśu vaśī śiviḥ || 18.92 ||
sa tena sārdhaṃ krodheddhakauśalaḥ kośaleśvaraḥ |
dadāha dviḍbalaṃ vahniḥ savāyur iva kānanaṃ || 18.93 ||
niśeśa śaniśīnāśo nāśanān aniśaṃ śanaiḥ |
niśānino 'snann īśānaḥ śūnaśūnān anīnaśat ||18.94 ||
vaimānikānāṃ tad yuddhaṃ paśyatāṃ navatām agāt |
garjate sindhurājājāv arjanāyorjitaṃ spṛhā || 18.95 ||
mīmāṃsāsūḥ samāṃsāṃsasīmā somasamaḥ samam |
samāsa masmasas sāma māsi māsi sa somasut || 18.96 ||
itaḥ sakeśo lokeśa itaś canaṅkuśaḥ kuśaḥ |
kṣiptakṣapitaśastrāstrau kaśāśeṣau babhūvatuḥ || 18.97 ||
śaṃśīkakaḥ śiśukakiṃśukakośakīśā-
śokāṃśuke kuśikakauśikakāśikośaḥ |
kāśīśa ke śukikaśākikakāśikāśe
keśī kasākaśi śaśāka kuśe śakeśaḥ || 18.98 ||
sa rājā saṃjahārājau dviṣāṃ tejaḥ svatejasā |
rasāntaram ivāptānāṃ śrotasāṃ lavaṇodadhiḥ || 18.99 ||
sārā saprāṇarakṣā vadhasarasadhavakṣāraṇaprāsarāsā
devāsavyā samagrā puri kaṭakaripugrāmasavyāsavāde |
dānāsaktebhamakṣā varanamanaravakṣāmabhakte 'sanādā
nāsedhavyālamadhyā nijaratir ajani dhyāmalavyādhasenā || 18.100 ||
mahāpratilomānulomaḥ ||
dhṛtvā dhṛtvā dhanur dhīro bahudhā vasudhādhipaḥ |
avyādhir vividhair bāṇair vivyādha vyādhavāhinī || 18.101 ||
bhātā tatrāpaṇiprā yamasamasamadasthāmagatyāpakārā
hāvārambhāsanajñā jagati raṇarasavyāsavattākṛtāśā |
bhāvānalpākalaṅkāśanir ati gaganasthāvarakṣmāpasenā
sodāntadhvānasatrāsaravir iha ratakṣemapathyārayojyā || 18.102 ||
mahān prātilomyenāparaḥ ślokaḥ ||
jyāyorathyāpamakṣetaraharivirasatrāsanadhvāntadāso
nāse 'pakṣmā ravasthā nagagatir aniśaṃ kālakalpā navābhā |
śātā kṛttāvasavyā saraṇaratigajajñānasambhāravāhā
rākāpatyāgamasthādamasamasamayaprāṇipatrātatābhā || 18.103 ||
tato vīkṣya vipakṣeṇa svapakṣaṃ kṣapitaṃ kṣaṇāt |
cukṣubhe 'kṣobhyadākṣiṇyo dākṣiṇātyaḥ kṣitīśvaraḥ || 18.104 ||
tāpe 'pi patitā pattā pātā pūtatapattapāḥ |
pattau pattau tatopete papāta patatāṃ pitā || 18.105 ||
dāruṇair drogdhṛdārūṇāṃ dāruṇaiḥ samadāruṇaiḥ |
dveṣoṣmadūṣitair dṛṣṭair dadāheva diśo daśa || 18.106 ||
ṭiṭīke kaṭake koṭakuṭau kaukkuṭikākaṭuḥ |
kaṭakī kaṭikoṭṭaikakuṭṭāke 'kūṭakaṭṭakaḥ || 18.107 ||
yatra yatra sa nārācān nirāse rasato ripau |
nunnātmā tair ivānūnaṃ mṛtyor vaktre 'viśat sa saḥ || 18.108 ||
mātā matiṃ matimatām amitām amattām
āttaitimā tamitum ītitamītamomāḥ |
mītottatām atitamāṃ mamatām atīto
muttematotam amimīta tam uttamātmā || 18.109 ||
udgarjann arjunaḥ kīrtyā harirakṣājvaladrathaḥ |
bhīṣmābhān iṣuśayyāyāṃ dviṣo viṣvag asuṣvapat || 18.110 ||
salālaso 'ses salile salīlaṃ
lolālasaḥ sāsusilaṃ lilāsuḥ |
sa sīsasalāṃsalasūllasāṃsa-
sālo lalāsollalasailasaṃsat || 18.111 ||
apunarvṛddhaye kruddhas tutodārīn sa tāvataḥ |
sarvaṅkaṣo 'pi śaśrāma samasyan yāvato yamaḥ || 18.112 ||
pāpināpi punānena pīnapīnān anūpinā |
pāninānnanipānena pannaṃ pannaṃ pape punaḥ || 18.113 ||
stambhakais tasya vistāraprastāve stimitais tadā |
astam īye samastais tair agastyagrastasindhuvat || 18.114 ||
dūre darādarād adrer udāro rudraraudraruk |
daridrārdro rudaddārā darado 'dadarad radan || 18.115 ||
vicchāyā cchinnasañcārā śrāntalokā dviṣaś camūḥ |
tatpratāpaikataptābhūn madhyāhna iva medinī || 18.116 ||
puṃpippalo 'lpālpapalāpalepa-
palpūlapālo lipilolupo 'lam |
pālālapūlopalalāṃ lulopa
lolollapāṃ pallipapīlupālīm || 18.117 ||
uparyupari tadbhagnās tathā jagṛhire pare |
diśaḥ pṛthvyo 'pi yenaitaiḥ sambādhā iva menire || 18.118 ||
yatātatāyī yattāyāṃ yute toyāyitāyatiḥ |
yatau yātutayātīye tāyī yāto yayātitām || 18.119 ||
sa dhīnidher agādhogragarimāpi dharāguroḥ |
dhāmnārān nidhanaṃ prāpa parasaṅgarasāgaraḥ || 18.120 ||
saptavyañjanabandhaḥ ||
vivyavāyavayā veyo vāyavīye 'vyaye yuvan |
yayāv ayāvyāvayavo yayāv iva yuvā viyat || 18.121 ||
bhāsurāsis sarābhasyo yamāsye gamayann arīn |
jāyamānajayām ājau līlām alabhatābhayaḥ || 18.122 ||
daśavyañjanabandhaḥ ||
rairīr arur arorārir urūro 'rarir ūr arut |
ruror arer arer īraṃ rairo rorur araṃ rarau || 18.123 ||
ekākṣaraḥ ||
sāragīḥ sagarānūnadhanasargo manoramaḥ |
sarāgarogāgārārigaro 'gremārgam āgamat || 18.124 ||
saptavyañjanabandhaḥ ||
māyātaś cyutim āyātaḥ śobhitaḥ śataśo 'bhitaḥ |
sa vyāsaṃ dhāmni savyāsaṃ mānaśevadhim ānaśe || 18.125 ||
ādyantayamakam ||
mīlitāmeyagajataṃ galatturagaṃ āturam |
saṃyugaṃ nirjanābhaṃ sa bhinnārātir ajījanat || 18.126 ||
daśavyañjanabandhaḥ ||
āyo dhanāni vibhavas svarasādarīṇā
mānodayād iha rayo gamitā vināśam |
āyodhanāni vibhavas svarasād arīṇām
āno dayādiharayo gamitā vināśam || 18.127 ||
samudgayamakam ||
caṇḍapaṭṭisakuntāsipharatomarabhāsure |
turaṅgakuñjarāviddhe saṃbaddho bhīmasaṅgare || 18.128 ||
bhāṣāṣaṭkasamāveśaḥ ||
vāsaro vīrasūryasya saro dhairyotpalaśriyām |
vāsaroddhā raṇaśrāme saroṣād vidviṣām abhūt || 18.129 ||
mahārathavarair ūḍhe sa gajāvalimadyute |
uccair atha jaye rūḍhe tatrājāv abhididyute || 18.130 ||
kāñcībandhaḥ ||
samāsito mānayataḥ kalohitaḥ
samāsito mānayataḥ kalo hitaḥ |
samāsito mā nayataḥ kalohitaḥ
sa māsito 'mān ayataḥ kalohitaḥ || 18.131 ||
pādābhyāsaḥ ||
chāyī mṛdhe haṭhājīśa iṣucāpaghaṭākiṇī |
atha gāḍhaṃ tadā vīraḥ phalanīḍaṃ babhau sukhī || 18.132 ||
apunaruktākṣaraḥ ||
rā jitas tena śauryākhyo hṛtvārer balarājitaḥ |
rājitas tejasā so 'bhūt saṃprāptonnatir ājitaḥ || 18.133 ||
ādyantayamakam ||
sattāpasītānanaśuddhidakṣiṇo
vṛttaḥ samānarjanayāpa na śriyā |
suvarṇabhūto 'tha surāsavāsano
babhāra sarveṇa padena rāmatām || 18.134a ||
sattāpasītā nanaśuddhidakṣiṇo
vṛttaḥ samānarjanayāpa na śriyā |
suvarṇabhūto 'tha surāsavāsano
babhāra sarveṇa padena rāmatām || 18.134b ||
sattāpasītā nanaśuddhidakṣiṇo
vṛttaḥ samānarjanayāpanaśriyā |
suvarṇabhūtotha surāsavāsano
babhāra sarveṇa padena rāmatām || 18.134c ||
arthatrayavācī ||
aśramālasyamālasya bhairavāsinivāsini |
nāsyāvairasyavairasya dhūḥ purājani rājani || 18.135 ||
trātarājyakṣamānītimāni tirayad āpadaḥ |
aunnatyam āsasādāsau sādā saukhyārtivarjitam || 18.136 ||
āsīd adakṣamāneṣṭam asya nārikṣaye manaḥ |
āsīdadakṣamā neṣṭa icchā-grasya sāmani || 18.137 ||
ayugmayamakam ||
raṇāsthāsuviśālāsye kṣiptvārīn antake 'tanau |
tenāstau suviśā lāsye bāhū bhānantaketanau || 18.138 ||
pādāntayamakam ||
lāñchitaḥ sāhasārāme sārameyakṣamohanaḥ |
mohanaḥ sa babhāv eva bhāve varyakalāñchitaḥ || 18.139 ||
sandaṣṭayamakam ||
hatākhilabalas tena dhvastamuktaiḥ sa saṃyuge |
yodhaiḥ katipayais tasthau cintāvān kośalādhipaḥ ||18.140 ||
amūrdhanyaḥ ||
saṃkalpair āhvayan bhaktyā tuṣṭāvāram bhavāhitam |
buddham itthaṃ sa rakṣāyai tuṣṭāv ārambhavāhitam || 18.141 ||
bhavato 'bhavatodaya sūdayasūr
avatāravatām anasā manasā |
vihatāv iha tāraya māraya mā
sura mā suramānavane navane || 18.142 ||
āvaliḥ ||
svāmisya gātram etat me paśyase hā hatāḥ prajāḥ |
dīyatāṃ dhīr ayuktārthe na rajena tamena vā || 18.143a ||
svāmi sya gātram etat me paśya sehā hatāḥ prajāḥ |
dīyatāṃ dhīr ayuktā 'rthe naraje 'nata me navā || 18.143b ||
apaśabdābhāsaḥ ||
mandhānam antaṃ sadamandayānam
andhānamantaṃ sa daman dayā na |
mām eti dhītārimahānayā te
mā meti dhītārim ahānayāte || 18.144 ||
saṃpuṭayamakam ||
bhavatas tava he nātha kathitā gaditā mayā |
bhindhi dārayatāpāya tāṃ me rājayaśobhayā || 18.145 ||
punaruktyābhāsaḥ ||
trātum tam atha śānto 'pi samjagme yudbhuvā jinaḥ |
anugrahe 'nugrāhyasya yānty amārgam apīśvarāḥ || 18.146 ||
lakṣmīkalpanakāśitaḥ kaliniśāmitre sthito 'bhyudyame
puṇyāp phiṭṭitasūtir añjalirasāsvādaprasādavratī |
nirvāṇānuguṇākṛtir jvalitayā vaktraśriyā yaḥ pare
reme śīlapathe pupoṣa niyame medhām atīte smare || 18.147 ||
kavikāvyanāmagarbhañ cakram ||
jvaladbhir vyāpakair dhāmnāṃ pūr ayan nītimā raṇe |
sa tasthau prātihāyair dyāṃ pūrayann ītimāraṇe || 18.148 ||
damyānāṃ dṛḍhaduḥkhadāyidahanaṃ dattvā dviṣāṃ dāhanaiḥ
kṣipraṃ kṣepadaśāṃ ca tūla tulayā dhīpāvanaḥ pāvanaiḥ |
bhogyair bhogibhujaṃ prasenajitam apy āhlādya vaidyotanais
tatsenāsu ca jīvavarṣaṇakaraiḥ sa prātihāyair babhau || 18.149 ||
kalayan namitaṃ vicāpalāsyaṃ
saraṇāśaṃ vipadāti rohitāntam |
natatāmarasena vātyayālaṃ
sarasānīkam arātitas samānam || 18.150a ||
kalayan na mitaṃ vicāpalāsyaṃ
saraṇāśaṃ vipadātirohitāntam |
na tatāma rase navātyayālaṃ
sarasānīkam arātitas samānam || 18.150b ||
mahāyamakam ||
srastastamberamāsthe mathitarathapathe suptasaptau samāpte
sve sainye dainyadoṣād iti jinajanitaiḥ prātihāryair ahāryaiḥ |
mantrāmbhaḥstambhitoṣmasphuraṇa iva phaṇī kapphiṇo 'thābhyupāyaṃ
janyasyājanyamukteḥ śivam avabubudhe nāparaṃ buddhabhakteḥ ||151 ||
kapphiṇābhyudaye mahākāvye citrayuddhavarṇano nāmāṣṭadaśaḥ sargaḥ ||