Kāvyamālā 22, OCR

Kāvyamālā from OCR-Here only canto 3

More ▾
Title Ha­ra­vi­ja­ya
Commentary Vi­ṣa­ma­pa­do­ddyo­ta
Author Ra­tnā­ka­ra
Commentator Ala­ka
Physical description
Language/Script [Sanskrit in Latin script.]
Format e-text
Material digital
History
Date of production unclear
Place of origin
Provenance [record of ownership]
Acquisition [how it was acquired]

ṣa­ḍviṃ­śaḥ sa­rgaḥ |

ity āga­tāḥ ka­li­ta­ca­ndra­ka­lā­pra­kā­śa-
ka­rpū­ra­vā­sa­su­ra­bhī­ṇy anu­kū­la­vṛ­ttīḥ |
pre­mā­mṛ­tā­rdra­ma­na­so da­yi­tā ma­dhū­ni
nī­lā­ra­vi­nda­śa­ba­lā­ni va­dhūr apī­pyan || 1 ||
iti dū­tī­va­ca­nād āga­tāḥ pre­yāṃ­so ma­dyā­ni va­dhūr apī­pyan_ pā­ya­yām āsuḥ | pi­ba­teś caṅ pare ṇau ‘lo­paḥ pi­ba­ter īc cā­bhyā­sa­sya’ ity upa­dhā­lo­pe 'bhyā­sa­sya ce­ttve­kṛ­te 'pī­pya­nn iti rū­pam_ || 1 ||
udgrī­va­rā­ja­ta­va­rā­va­ra­vī­sa­lī­la-
haṃ­sī­sa­nā­tha­śu­ci­śu­kti­śa­tai­ka­de­śā |
āpā­na­bhū­mir ama­rā­dri­ta­ra­ṅgi­ṇī­va
la­kṣmīṃ ta­dā­ta­nu­ta kā­ñca­na­vā­lu­kā­bhiḥ || 2 ||
āva­ra­vyaḥ ka­li­kā iti pra­si­ddhā ma­dhu­ka­la­śi­kāḥ | tā api sa­lī­la­haṃ­sī­vad udgrī­vāḥ | śukta­yaḥ pā­na­pā­trā­ṇi prā­ṇi­vi­śe­ṣāś ca | ālu­kā­bhir ma­dya­dhā­nī­bhiḥ kāṃ vā la­kṣmīṃ nā­ta­nu­ta sarvām eva tene | vā­śa­bdaḥ pū­rva­ślo­kā­pe­kṣa­yā vā­kyā­nta­ra­sa­mu­cca­ye | anya­tra kā­ñca­na­ma­yo­bhir vāluLkā­bhiḥ si­ka­tā­bhir itya­rthaḥ || 2 ||
indoḥ kalā iva vi­kā­sa­va­tīḥ pṛ­tha­ktva-
m abhyā­ga­tā ni­pa­ti­tāḥ ka­tham apy atho­rvyām |
Lśu­ktir janā ma­ṇi­ma­yīr ja­gṛ­hur vi­dhū­ta-
ro­ṣāḥ pi­pā­va­yi­ṣa­vo 'tha va­dhū­ni yo­ṣāḥ || 3 ||
3 ||
tā­sām adṛ­ṣṭa­ca­ra­pā­rva­ṇa­ca­ndra­mu­kta-
ni­drā­ra­vi­nda­gha­ṭa­nā­sa­dṛ­śa­tvam āptāḥ |
lī­lā­gṛ­hī­ta­ma­dhu­pū­ra­pi­śa­ṅga­ra­tna-
ko­ṣāḥ ka­rāḥ śri­yam atha pra­tha­yāṃ­ba­bhū­vuḥ || 4 ||
adṛ­ṣṭa­ca­rī pū­rvam adṛ­ṣṭā | ‘bhū­ta­pū­rve ca­raṭ_’ | koṣaś ca­ṣa­kam_ || 4 ||
kiṃ kā­ryam atra bha­va­tā vi­ja­hī­hi cāpa-
m ity abhya­dhād iva ru­tair ma­da­naṃ dvi­re­phaḥ |
ra­ṅga­tta­ra­ṅga­ta­ra­lo­tpa­la­ga­rbha­ra­tna-
pā­rī­vi­kī­rṇa­sa­ha­kā­ra­sa­ha­rṣa­ce­tāḥ || 5 ||
ra­ṅgac ca­lat_ | pārī pā­na­pā­tram_ || 5 ||
pra­tya­gra­śo­ṇa­ma­ṇi­śu­kti­ta­le­na śī­dhu-
dhā­rāṃ va­dhūḥ ka­ra­ka­to ma­dhu­rā­bhi­rā­mām |
ja­grā­ha pā­ṭa­la­pa­lā­śa­mu­khe­na bāla-
sū­ryāṃ­śu­rā­jim iva pa­ṅka­ji­nī pa­ta­ntīm || 6 ||
ka­ra­ko ma­dhu­ka­la­śaḥ || 6 ||
utkṣi­pya­mā­ṇa­ka­na­kā­va­ra­vī­vi­kī­rṇa-
mai­re­ya­re­ca­ka­ra­yā­ku­la­ra­tna­ko­ṣaiḥ |
strī­ṇāṃ vi­kā­si­na­va­tā­ma­ra­sā­bhi­rā­ma-
rū­pair atā­mi su­ku­mā­ra­ta­yā ka­rā­graiḥ || 7 ||
mai­re­yaṃ ma­dhu­vi­śe­ṣaḥ | re­ca­ko bhra­ma­ṇam_ || 7 ||
saṃ­pā­dya­te bhṛ­śam ane­na ma­mā­va­taṃ­sa-
cchā­ye­ti ra­tna­ka­ra­kān ni­pa­tan ra­ma­ṇyāḥ |
vyā­vṛ­tti­bhiś ca­ṣa­ka­ma­dhya­ju­ṣaś ca­kā­ra
śī­dhuḥ pra­da­kṣi­ṇam iva kṣa­ṇam utpa­la­sya || 8 ||
8 ||
asyā jito 'pi ni­ra­va­dya­mu­khe­ndu­nā tvaṃ
ti­ṣṭhan puro na kim apa­tra­pa­se sa­do­ṣaḥ |
Lity utpa­le ka­la­ra­vair iva huṃ ca­kā­ra
bhṛ­ṅgaḥ sa­śī­dhu­ca­ṣa­ka­pra­ti­bi­mba­ca­ndram || 9 ||
ni­ra­va­dyo ni­ṣka­la­ṅkaḥ | sa­do­ṣaḥ sakaLla­ṅkaḥ sa­rā­triś ca || 9 ||
pī­taḥ ka­la­ṅka­ka­lu­ṣaḥ saha śī­dhu­nā­ya-
m indur mano ma­li­na­yi­ṣya­ti mā ta­vā­ccham |
itthaṃ pra­pa­ñca­ca­tu­ras ta­ru­ṇaḥ pi­ba­ntīṃ
mu­gdhāṃ ka­re­ṇa pa­ri­hā­sa­ra­so vya­rau­tsīt || 10 ||
10 |
śo­bhāṃ ba­bhā­ra ma­ka­ra­nda­ra­sā­ya­mā­na-
mai­re­ya­ga­rbha­ma­ṇi­kāṃ­sya­ka­rā­la­ko­ṣam |
vā­ma­bhru­vāṃ pra­kṛ­ti­tā­mra­ta­lā­bhi­rā­ma-
dī­rghā­ṅgu­lī­da­la­ku­laṃ ka­ra­pu­ṇḍa­rī­kam || 11 ||
kāṃ­syaṃ ca­ṣa­kam eva ko­ṣaḥ ka­li­kā ya­sya || 11 ||
āla­kṣya la­kṣma­ma­li­nāṃ pra­ti­mā­ga­ta­sya
mū­rtiṃ tu­ṣā­ram aha­saḥ pa­ri­mā­rṣṭum icchuḥ |
kā­cit ka­rā­ṅgu­li­ta­ra­ṅgi­ta­śī­dhu­pū­ra-
m āya­sya­ti sma ca­ṣa­ke pa­ra­mā­rtha­mu­gdhā || 12 ||
aṅguli­bhis ta­ra­ṅgi­taḥ su­rā­pū­ro ya­tra ta­thā kṛ­tvā ca­ṣa­ka­pra­ti­bi­mbi­ta­śa­śi­mū­rtim unmā­rṣṭum abhi­la­ṣa­ntī āya­sya­ti sma saṃ­ra­bdhā ba­bhū­va || 12 ||
vi­nya­sta­śī­ta­la­ra­jaḥ­su­ra­bhi­ṣv ama­nda-
m indī­va­rā­ṇi ca­ṣa­ke­ṣu sa­lī­lam ūrdhvam |
aplo­ṣa­ta bhra­ma­ra­pa­kṣa­ma­ru­dvi­dhū­ta-
pa­kṣmā­va­lī­la­li­ta­dhū­li­la­ghū­ni tā­sām || 13 ||
śī­ta­la­ra­jaḥ ka­rpū­ra­pāṃ­suḥ | la­ghu­tvād ūrdhvam aplo­ṣa­ta plutāni || 13 ||
vi­stā­ra­śā­li­ma­dhu­rā­ñci­ta­pa­kṣma­śo­bha-
m abhya[rṇa­va­rti­ni la­sa­nma­ṇi­pā­na­pā­tre] |
bhṛ­ṅgaḥ pa­pau vi­ka­cam utpa­lam āna­ne­na
dṛ­ṣṭyā pu­nar ma­dhu­ni bi­mbi­tam akṣi nā­ryāḥ || 14 ||
ma­dhu­raiḥ svā­du­bhir ma­no­jñaiś ca añci­tair ma­no­ha­rair dī­rghaiś ca pa­kṣma­bhiḥ ke­sa­rair lo­ma­bhiś ca Lśo­bhā ya­sya || 14 ||
Lniḥ­śvā­sa­vā­ta­dhu­ta­śī­dhu­ta­ra­ṅga­ra­ṅgi
ta­sthau pra­sā­ri­ta­vi­lo­la­da­laṃ ta­ru­ṇyāḥ |
ta­tsau­ra­bhā­ti­śa­ya­vā­sa­nam ātma­mū­rte-
r ādhā­tum utpa­lam ivā­sa­va­bhā­ja­nā­gre || 15 ||
te­ṣāṃ niḥ­śvā­sā­nāṃ sau­ra­bha­sya yo 'ti­śa­yas tena vā­sa­naṃ saṃ­skā­ram iva ka­rtum agre 'ti­ṣṭhat_ | iva­śa­bda­sya bhi­nna­kra­ma­tve yu­ktir uktā || 15 ||
tva­tsaṃ­ni­dhi­gla­pi­ta­śo­bha­ta­yā ma­yā­tra
ka­ṣṭaṃ va­taṃ­sa­pa­ra­bhā­ga­ru­cir na la­bdhā |
ity abhya­dhād iva śi­lī­mu­kha­śi­ñji­te­na
nī­lo­tpa­laṃ ca­ṣa­ka­bi­mbi­tam akṣi va­dhvāḥ || 16 ||
16 ||
nā­rī­vi­niḥ­śva­si­ta­dhū­ta­ma­dhū­rmi­pū­ra-
pā­ri­pla­vaḥ pra­pa­ti­taḥ pra­ti­mā­pa­de­śāt |
ātmā­nam indur asa­kṛ­tpa­ri­vṛ­tya ra­tna-
pā­ryām adhā­vad iva la­gnam alaṃ vi­śu­ddhyai || 17 ||
17 ||
anyā­bhi­dhā­gra­ha­ṇa­ba­ddha­ru­ṣo 'bhi­bha­rtṛ
pārī vi­la­kṣya­ha­si­ta­dyu­ti­bhis ta­ru­ṇyāḥ |
āplā­vi­te­va vi­ba­bhau pra­ti­bi­mba­va­rti-
śī­dhu­dra­vī­kṛ­ta­mṛ­gā­ṅka­ra­sa­ccha­ṭā­bhiḥ || 18 ||
anyā­bhidhā sa­pa­tnī­nā­ma | ra­sa­ccha­ṭā­bhir iva dyu­ti­bhir āplā­vi­tā pārī śu­śu­bhe || 18 ||
āva­rji­te sa­pa­di ya­tra ta­ra­ṅga­bha­ṅga-
do­lā­dhi­ro­ha­ra­bha­sāt sa­ha­so­da­naṃ­sīt |
niḥ­śe­ṣi­te ma­dhu­ni ta­tra śu­ce­va jāta-
saṃ­ko­cam utpa­lam adho­mu­kha­tām ayā­sīt || 19 ||
āva­rji­taṃ da­ttam_ | uda­naṃ­sīd unna­nā­ma | ‘ya­ma­ra­ma­na­mā­tāṃ sak ca’ iti sa­gi­ṭau || 19 ||
vi­spa­ṣṭa­la­kṣma­ṇi sa­śī­dhu­ta­ra­ṅga­ra­tna-
pā­rī­ta­la­pra­ti­mi­te śa­śi­ni pri­yā­yāḥ |
Lga­ṇḍa­stha­le ca vi­ka­co­tpa­la­ka­rṇa­pū­ra-
ka­lmā­ṣa­bhā­si bi­bhi­de na ja­na­sya dṛ­ṣṭiḥ || 20 ||
20 ||
prā­ptā­va­dhū­ta­ka­ma­la­ccha­vi­ca­ndra­mū­rti-
pā­dā­va­ma­rśa­su­bha­gaś ca­ṣa­kā­la­vā­le |
la­kṣmīm aśo­ka­vi­ṭa­pī­va vi­kā­si­tā­mra-
vī­ci­ccha­ṭā­ki­sa­la­yo vi­da­dhā­ra śī­dhuḥ || 21 ||
ca­ndra­syaLmū­rtiḥ śa­rī­ram_ | ca­ndra­sye­va mū­rtir ya­syāḥ sā ca yo­ṣit_ | pā­dāḥ ki­ra­ṇāḥ | pā­daś ca­ra­ṇaḥ | ava­ma­rśaspa­rśaḥ | tena prā­pte­na su­bha­gaḥ || 21 ||
āli­ṅgi­tā pra­sṛ­ta­ra­śmi­bhu­jaṃ [ma­sā­ra-
ko­ṣā­nta­ra]pra­ti­mi­te­na tu­ṣā­ra­bhā­sā |
prī­tyā vi­kā­si­na­va­nī­la­sa­ro­ja­ca­kṣuḥ
so­da­rya­saṃ­ja­ni­ta­ye­va surā ba­bhū­va || 22 ||
ma­sā­ro ma­ṇi­vi­śe­ṣaḥ | prī­tye­va vi­ka­sva­raṃ ku­va­la­yam eva ca­kṣur ya­syāḥ | so­da­ryaṃ bhrā­tṛ­tā | tac ca dva­yor api sa­mu­drād udga­māt_ || 22 ||
kiṃ­cin ni­pī­ya ca­ṣa­kāt ta­ra­lā­ya­tā­kṣyā
la­bdhau­ṣṭha­cu­mba­na­su­khaḥ pa­ri­śe­ṣi­taḥ san |
śī­dhur mu­de­va su­ra­bhi­śva­si­tā­va­dhū­ta-
pa­ryu­cchva­sa­tsa­ra­la­vī­ci­bhu­jo na­na­rta || 23 ||
23 ||
niḥ­śe­ṣi­te 'tha ma­dhu­ni spha­ṭi­kā­ccha­śu­kti-
ga­rbhād udai­ya­ta śu­ci­pra­ti­mā­pa­de­śāt |
saṃ­vā­di­tā­ra­ka­na­vo­tpa­la­śo­bhi­no 'tri-
ne­tro­da­rād iva tu­ṣā­ṇa­ka­re­ṇa bhū­yaḥ || 24 ||
saṃ­vā­di­nī samā tā­ra­kā ya­sya tena tā­ra­kā­ya­mā­ṇe­no­tpa­le­na śo­bhi­naḥ || 24 ||
sī­ma­nti­nī­va­da­na­pa­ṅka­ja­dī­ya­mā­na-
ga­ṇḍū­ṣa­śī­dhu­ni ra­sād dhṛ­da­yā­la­vā­le |
pu­ṣpā­stra­bā­ṇa­ba­ku­laḥ ka­mi­tur ba­bhā­ra
pa­ryu­cchva­sa­nmu­ku­la­dṛ­ṣṭi­ma­no­ha­ra­tvam || 25 ||
ba­bhā­re­ti bha­ra­ṇaṃ po­ṣa­ṇaṃ dhā­ra­ṇaṃ ca | mu­ku­lā­khyā dṛ­ṣṭiḥ | yad uktam_—‘sphu­ra­dā­śli­ṣṭa­pa­kṣmā­grā mu­ku­lo­rdhva­pu­ṭā­ñci­tā | su­khā­mī­li­ta­tā­rā ca mu­ku­lā dṛ­ṣṭir iṣya­te ||’ mu­ku­lā­nāṃ ca ku­ḍma­lā­nāṃ dṛ­ṣṭir da­rśa­nam_ || 25 ||
Lnā­la­kṣya­tā­tma­ma­ṇi­bhā­ja­na­ma­dhya­gaṃ ya-
t sā­va­rṇya­taḥ sphu­ṭa­ma­laṃ pra­ti­me­ndu­bi­mbam |
utkṣi­pya­mā­ṇam iva so­tpa­la­si­ndhu­vā­ra-
pu­ṣpā­va­taṃ­sa­ru­ci tan ma­dhu­nā­vi­rā­sīt || 26 ||
Lsphu­ṭa­ma­la­tvāt so­tpa­la­si­ndhu­vā­rā­va­taṃ­sa­sa­dṛ­śam indu­bi­mbaṃ ca­ndra­kā­nta­ca­ṣa­ka­sā­myān na la­kṣi­taṃ yat tan ma­dhu­no­tkṣi­pya­mā­ṇam ivā­vi­rbhū­tam_ | ta­tpṛ­ṣṭhe pla­va­nāt_ || 26 ||
vī­kṣya sphu­ra­tsa­ra­sa­śī­dhu­ni ra­tna­śu­kti-
ga­rbhe 'bhi­la­kṣya­ha­ri­ṇaṃ pra­ti­bi­mbam indoḥ |
ālī­ya­te sma ma­dhu­po ma­dhu­pā­na­lo­bha-
lī­nā­li­jā­la­śa­ba­la­sta­ba­kā­bhi­śaṃ­sī || 27 ||
27 ||
bhā­ti sma ra­tna­ca­ṣa­ke śa­śi­no ni­ṣa­ṇṇa-
m īṣa­nni­pī­ta­pa­ri­śe­ṣi­ta­śī­dhu­ga­rbhe |
ta­dvī­ci­dhau­ta­va­ni­tā­dha­ra­bi­mba­la­gna-
tā­mbū­la­kṛ­ṣṇi­kam iva sphu­ṭa­la­kṣma bi­mbam || 28 ||
28 ||
āva­rji­ta­sya ma­dhu­no 'ru­ṇa­ra­tna­śu­kti-
ga­rbhe 'ṃśu­jā­la­bhṛ­ti kā­ñca­na­ka­rka­rī­bhiḥ |
pūro 'nva­mī­ya­ta mu­khā­ni­la­ghū­rṇa­mā­na-
vi­stā­ri­ta­ccha­da­na­vo­tpa­la­da­rśa­ne­na || 29 ||
ka­rka­ryaḥ ka­ri­kā ālu­kā ity anye || 29 ||
ko­ṣo­da­ra­pra­ti­mi­taḥ śa­śa­bhṛ­tpu­raṃ­dhri-
hā­sāṃ­śu­vi­cchu­ri­ta­pā­ṇḍu­ra­ma­dhya­bi­mbaḥ |
ni­rmṛ­ṣṭa­lā­ñcha­na­ma­laḥ śri­yam āsa­sā­da
so­da­rya­yā ma­di­ra­ye­va ta­ra­ṅga­ha­staiḥ || 30 ||
sa­mā­ne uda­re śete so­da­ryā bha­gi­nī | ‘so­da­rā­dyat_’ || 30 ||
sau­ga­ndhyam āpa ma­dhu ra­tna­ka­rā­la­ko­ṣa-
vi­nya­stam utpa­la­va­taṃ­sa­vi­kā­sa­śā­ram |
Lpra­tya­gra­la­gna­sa­ha­kā­ra­kṛ­tā­dhi­vā­sa-
m ucchvā­sa­bhi­nnam uta vā­ma­dṛ­śaḥ pi­ba­ntyāḥ || 31 ||
kiṃ sa­ha­kā­remyabhyaḥ sau­ga­ndhyaṃ kiṃ vā śvā­se­bhya iti saṃ­śa­yā­yo­ta­śa­bdaḥ || 31 ||
āvi­rbha­va­nma­da­na­do­ha­da­jṛ­mbha­mā­ṇa-
niḥ­śvā­sa­mā­ru­ta­vi­ka­mpi­pa­yo­dha­ra­śrīḥ |
vi­śra­mya kāpi ka­pi­śaṃ pi­ba­ti sma ca­ndra-
bi­mbā­va­taṃ­sa­ku­su­ma­sta­ba­kaṃ na­ta­bhrūḥ || 32 ||
Lka­pi­śaṃ ma­dhu || 32 ||
sa­rpa­nni­ra­ṅku­śa­ta­yā­ru­ṇa­rā­ga­sā­ndra-
si­ndū­ra­ra­ñji­ta­mu­kho ni­ra­pe­kṣa­vṛ­ttiḥ |
vā­ma­bhru­vāṃ pa­ri­ṇa­ma­nna­ya­ne­ṣu dhai­rya-
va­prā­bhi­ghā­tam aka­ron ma­da­ga­ndha­ha­stī || 33 ||
ni­ra­ṅku­śaḥ sva­ta­ntro ni­ra­sta­sṛ­ṇiś ca | rā­gaḥ pra­bhā | ra­ñji­taṃ mu­khaṃ ya­tra ya­sya ca | ni­ra­pe­kṣā niḥ­saṃ­ko­cā ghṛ­ṇā­śū­nyā ca | pa­ri­ṇa­man kāye pra­sa­rpan_ āji­ghrā­ṇaś ca (?) | ‘sve­daṃ mū­traṃ pu­rī­ṣaṃ ca ma­daṃ cai­va ma­ta­ṅga­jāḥ | ya­syā­ghrā­ya vi­mā­dya­nti tam āhur ga­ndha­ha­sti­nam_’ || 33 ||
chā­yā­ga­ta­sphu­ri­ta­ca­ndra­ka­lā­ta­mā­la-
pa­ttrā­bhi­rā­mam asi­to­tpa­la­cā­ru­ne­tram |
kā­cin ma­da­śri­ya ivā­na­nam udvi­kā­si-
vī­ci­bhru ra­tna­ca­ṣa­kaṃ vi­ba­bhau va­ha­ntī || 34 ||
ca­ndra­ka­lai­va ta­mā­la­pa­ttraṃ ti­la­kaḥ || 34 ||
niḥ­śvā­sa­dhū­ta­ta­ra­lo­tpa­la­yo­pa­la­kṣya-
vi­stā­ra­yā da­yi­ta­pī­ta­vi­mu­kta­yā­nyā |
śo­bhāṃ ba­bhā­ra ma­dhu­pā­ṭa­la­yā­ccha­ra­tna-
śu­ktyā va­dhūr la­li­ta­tā­ra­ka­yā dṛśā ca || 35 ||
śu­ktau ta­ra­lam utpa­laṃ dṛśi tu lu­li­tā Ltā­ra­ke­ti sā­myam_ || 35 ||
niḥ­śe­ṣi­tā­sa­vam api pra­ti­mā­ga­te­ndu-
bi­mbā­hi­tām iva da­dhad gu­ru­tāṃ ta­dā­nīm |
āvi­rbha­va­nma­da­vi­lo­la­dṛ­śaḥ ka­rā­grā-
d āsraṃ­sa­ta spha­ṭi­ka­bhā­ja­nam asphu­ṭo­kti || 36 ||
36 ||
Lvā­ma­bhru­vām ata­nu­nū­ta­na­pa­dma­rā­ga-
kha­ṇḍā­spa­dā­rka­ma­ṇi­bhā­ja­na­ni­rvi­śe­ṣam |
bhā­ti sma rū­ḍha­ma­di­rā­ma­da­gā­ḍha­rā­ga-
ga­ṇḍa­stha­la­pra­ti­mi­taṃ śi­śi­rāṃ­śu­bi­mbam || 37 ||
37 ||
niḥ­śvā­sa­mā­ru­ta­hṛ­ta­pra­ti­mā­ni­ṣa­ṇṇa-
saṃ­cā­ri­ṣa­ṭca­ra­ṇa­ci­tra­ka­bi­ndu­śā­raiḥ |
śo­bhāṃ ku­śe­śa­ya­dṛ­śo bi­bha­rāṃ­ba­bhū­vu-
r ujjṛ­mbha­mā­ṇa­ma­da­pa­lla­vi­taiḥ ka­po­laiḥ || 38 ||
ci­tra­kā­ṇi ti­la­kāḥ || 38 ||
āghū­rṇa­mā­na­na­ta­pa­kṣma­dṛ­śo ma­de­na
saṃ­vā­di­tāṃ ta­da­nu gī­ta­vi­dher da­dhā­naḥ |
akṣṇoḥ ka­po­la­pha­la­ke 'dha­ra­pa­lla­ve ca
tri­sthā­na­śo­bhi­ta­gu­ṇo vi­ca­kā­sa rā­gaḥ || 39 ||
trī­ṇi sthānāny akṣi­pra­bhṛ­tī­ni uraḥ­ka­ṇṭha­śi­rāṃ­si ca | gu­ṇaḥ śo­bhā dra­vya­tā­diś ca || 39 ||
ga­ṇḍa­stha­lī ka­pi­śa­pā­na­pa­ra­mpa­rā­bhi-
r ārū­ḍha­rā­ga­ma­da­tā­mra­ru­cis ta­ru­ṇyāḥ |
āvṛ­tti­cu­mba­na­kṛ­to­tsa­va­va­lla­bhau­ṣṭha-
tā­mbū­la­rā­ga­pa­ri­ṇā­ma­va­śād ivā­sīt || 40 ||
40 L||
bi­mbā­dha­rā­ñci­ta­ru­cā ma­dhu­nā ta­dā­tha
pī­te­na pa­kṣma­la­dṛ­śo 'ccha­ka­po­la­bhā­ge |
āsīn ma­daḥ pra­ka­ṭi­tā­ru­ṇa­rā­ga eva
kā­ryaṃ hi kā­ra­ṇa­sa­dṛg bha­va­tī­ti sa­tyam || 41 ||
41 ||
pa­śyā­mi tā­vad adhu­nā ma­da­rā­ga­tā­mraḥ
pu­ṣṇā­ti kāṃ śri­ya­ma­yaṃ la­la­nā­na­ne­nduḥ |
ity udvi­kā­sam uda­mī­mi­lad āśu ra­tna-
ko­ṣaḥ sa­kau­tu­ka ivo­tpa­lam akṣi­śo­bham || 42 ||
42 ||
Lsaṃ­vā­di­ṣa­ṭca­ra­ṇa­tā­ra­ka­pa­kṣma­pa­ṅkti-
la­kṣmī­dha­rāṃ dha­va­li­mā­nam ivo­dgi­ra­ntīm |
ta­nvyā dṛ­śaṃ ma­dhu­ma­do mu­ku­lī­ca­kā­ra
bā­lā­ta­paḥ ku­mu­di­nīm iva gā­ḍha­rā­gaḥ || 43 ||
pa­kṣmā­ṇi ke­sa­rā­ṇy api || 43 ||
pre­yo­vi­lo­ka­na­ra­sād vi­ca­kā­sa pīta-
śī­dhoḥ śa­nair ma­da­bha­rān ma­di­re­kṣa­ṇā­yāḥ |
pa­kṣmā­gra­la­gna­na­va­ka­jja­la­dhū­li­jā­la-
bhā­rā­ti­gau­ra­va­va­śād iva ne­tra­yu­gmam || 44 ||
ma­di­rā­khyā dṛ­ṣṭiḥ | uktaṃ ca—‘āghūrṇa­mā­na­ma­dhyā yā kṣā­mā cā­ñci­ta­lo­ca­nā | dṛ­ṣṭir vi­ka­si­tā­pā­ṅgā ma­di­rā ta­ru­ṇe made’ || 44 ||
śo­bhāṃ ba­bhā­ra pa­ri­ṇā­ma­vi­rū­ḍha­kā­nta-
da­nta­vra­ṇaḥ sa­pa­di pī­ta­su­rā­sa­vā­yāḥ |
cā­ru­bhru­vaś ca­ṣa­ka­bi­mbi­ta­ca­ndra­bi­mba-
ma­dhyā­va­la­gna­ma­la­bi­ndur ivā­dha­rau­ṣṭhaḥ || 45 ||
su­rā­sa­vaṃ su­rā­bhi­dhā­naṃ ma­dyam_ || 45 ||
prā­pta­sya ma­nma­tha­śi­lī­mu­kha­tām abhī­kṣṇa-
m akṣṇaś ca vi­bhra­ma­va­tī­ka­ra­pu­ṇḍa­rī­kam |
saṃ­dhā­na­kā­ra­ṇa­va­śād iva pa­kṣma­pu­ṅkha-
bhā­gā­gra­ko­ṭi­pa­ri­ma­rśa­vi­lo­lam āsīt || 46 ||
ma­nma­tha­śa­rī­bhū­ta­sya ca­kṣu­ṣaḥ saṃ­dhā­nā­ye­va kā­ntā­yāḥ ka­ra­pa­dmaṃ pa­kṣmai­va pu­ṅkha­bhā­gas ta­tko­ṭi­saṃ­spa­rśe lo­laṃ ba­bhū­va | ma­da­va­śād akṣṇaḥ pa­kṣma­ṇi ka­ra­spṛ­ṣṭe Ljñā­ta­da­yi­ta­yai­va (?) sma­ra­śa­raḥ pri­yaṃ pra­ti saṃ­dhi­tsi­ta ity abhi­prā­yaḥ || 46 ||
abhyu­lla­sa­tka­na­ka­ku­ṇḍa­la­pa­dma­rā­ga-
dhā­mā­ru­ṇī­kṛ­ta­ka­po­la­ta­le mu­khe­ndau |
vya­ktiṃ ja­gā­ma na ni­ta­mba­va­tī­ja­na­sya
rū­ḍho 'pi sā­ndra­ma­di­rā­ma­da­tā­mra­rā­gaḥ || 47 ||
47 ||
akṣṇor ba­bhū­va yad arā­la­ka­rā­la­pa­kṣma-
la­kṣmī­bhṛ­tor ma­dhu­ma­de­na vi­pā­ṭa­la­tvam |
Lāhū­ta­va­ty abhi­mu­khe pra­ti­pa­kṣa­va­rti-
nā­mnā­nva­bu­dhya­ta tad eva ruṣā ta­ru­ṇyāḥ || 48 ||
48 ||
uttaṃ­sa­pa­ṅka­ja­vi­kā­sa­vi­lā­sa­mo­ṣa-
m eṣo 'na­pe­kṣya ma­dhu­naḥ ku­ru­te ma­yū­khaiḥ |
itthaṃ ru­ṣe­va ma­da­rā­ga­bha­raḥ pu­raṃ­dhri-
ga­ṇḍa­stha­la­pra­ti­mi­taṃ śa­śi­naṃ vya­rau­tsīt || 49 ||
vikā­se­na vi­lā­saḥ śo­bhā ta­nmo­ṣaṃ ma­jja­na­ka­sya ma­dhu­naḥ ka­ro­ti uttaṃ­so­tpa­la­ni­mī­la­nāt_ | ana­pe­kṣya nai­rghṛ­ṇye­na || 49 ||
anyā­bhi­dhā­na­pa­ru­ṣe va­ca­si pri­ye­ṇa
kā­pī­ri­te sa­pa­di mu­kta­ma­dā sa­ma­nyuḥ |
sthū­lā­śru­bi­ndu­pa­ṭa­lair iva dhā­vya­mā­na-
rā­gaṃ ka­po­la­ta­lam indu­si­taṃ ba­bhā­ra || 50 ||
50 ||
ārū­ḍha­gā­ḍha­ma­di­rā­ma­da­sā­ndra­rā­ga-
m āda­tta tā­mra­ru­ci­ga­ṇḍa­ta­laṃ ta­ru­ṇyāḥ |
prā­taḥ sa­mu­nmi­ṣa­da­nū­ru­vi­kī­rṇa­dhā­ma-
ni­rdhā­vya­mā­na­śa­śi­bi­mba­vi­ḍa­mba­ka­tvam || 51 ||
tā­mraṃ śu­lbaṃ ta­sye­va ru­cir ya­sya || 51 ||
rā­mā­ja­na­sya ma­dhu­pā­na­pa­ra­mpa­rā­bhi-
r acche ka­po­la­pha­la­ke ma­da­rā­ga­la­kṣmīḥ |
udbhi­nna­bā­la­ku­ṭi­lā­ṅgu­li­ca­kra­vā­la-
saṃ­vā­di­nū­ta­na­na­kha­kṣa­ti­rā­vi­rā­sīt || 52 ||
udbhi­nnā Lvya­ktā bā­la­sya ku­ṭi­lā­ṅgu­lya­vā­nu­kā­ri­ṇī na­kha­pa­ṅktir ya­syām_ || 52 ||
kā­cit tu­ṣā­ra­ma­ha­saḥ pra­ti­mā­ni­ṣa­ṇṇa-
m abhya­rṇa­va­rti ma­ṇi­ku­ṭṭi­ma­sī­mni bi­mbam |
pī­tā­sa­vā­ccha­ma­ṇi­ko­śa­dhi­yā sa­lī­la-
m ādi­tsur unma­da­ta­yā ja­ha­se sa­khī­bhiḥ || 53 ||
53 ||
anyā ka­rā­mbu­ru­ha­va­rti­ni pī­ta­śī­dhau
vi­stī­rṇa­ra­tna­ca­ṣa­ke smṛ­ti­vi­pra­mo­ṣāt |
Lujjṛ­mbha­mā­ṇa­ma­da­ghū­rṇi­ta­ne­tram ātma-
va­ktre­ndum accha­ma­ṇi­da­rpa­ṇa ity apa­śyat || 54 ||
54 ||
ma­ttā ta­dā­bhi­na­va­pa­lla­va­pā­ṭa­lā­bhi-
r anyā­pa­rā­dha­ga­ṇam akra­mam aṅgu­lī­bhiḥ |
sme­rā­na­na­sya pu­ra­to ga­ṇa­yāṃ­ca­kā­ra
bha­rtur ma­da­skha­li­ta­ma­nma­tha­ma­ntha­ro­ktiḥ || 55 ||
akra­maṃ vi­śa­rā­ru­ta­yā || 55 ||
sa­khyā puro vi­dhṛ­tam unna­ta­pa­dma­ko­ṣa-
ha­stā­ru­ṇā­ṅgu­li­da­lā­gra­kṛ­ta­pra­ti­ṣṭham |
āśa­ṅka­te sma vi­ga­la­tpa­ri­pī­ta­śe­ṣa-
mai­re­ya­dhā­ram apa­rā ku­ru­vi­nda­ko­ṣam || 56 ||
pa­dma­ko­ṣo nā­ma­ha­staḥ | uktaṃ ca—‘ya­syā­ṅgu­lyas tu sa­ra­lāḥ sa­hā­ṅguṣṭhe­na ku­ñci­tāḥ | ūrdhvā­ntya­saṃ­yu­tā­grāś ca sa bha­vet pa­dma­ko­ṣa­kaḥ ||’ ku­ru­vi­nda­ko­ṣaṃ pa­dma­rā­ga­viśe­ṣa­ca­ṣa­kam_ || 56 ||
ra­ktā­ra­vi­nda­da­la­ko­ma­la­ha­sta­kā­nti-
pi­ṅgī­kṛ­tāṃ ma­dhu­yu­te­ti vi­śa­ṅka­mā­nā |
pī­tā­sa­vām api mu­huḥ śu­ci­ra­tna­śu­kti-
m anyā pri­ye­ṇa sa­ma­dā ja­ha­se 'rpa­ya­ntī || 57 ||
57 ||
ghū­rṇa­ddṛ­śāṃ ra­bha­sa­pī­ta­pa­ri­sru­to 'pi
dū­rā­dhi­ro­ha­vi­ka­sa­nma­da­ma­ntha­rā­ṇām |
vā­ma­bhru­vām abi­bha­ruś ca­ṣa­kān ka­thaṃ­ci-
d indī­va­rā­hi­ta­ga­ri­mṇa ivā­gra­ha­stāḥ || 58 ||
pa­ri­srut surā | dū­rā­dhi­ro­he­ṇa pra­ka­rṣa­ga­tyā | abi­bha­rur adhā­rayan_ || 58 ||
ga­ṇḍa­stha­lī mṛ­ga­dṛ­śo ma­dhu­pā­na­lī­lā-
vi­sra­mbha­saṃ­bhṛ­ta­ma­dā­ru­ṇa­tāṃ ta­thā­pat |
ta­cchā­ya­yā śra­va­ṇa­va­rti­pa­rī­ta­mū­ḍha-
ra­ktā­bja­kā­nti [śi­ti­pa­ṅka­ru­haṃ ya­thā­bhūt] || 59 ||
śi­ti­pa­ṅka­ru­haṃ nī­lo­tpa­lam_ || 59 ||
L... ........................
vi­śli­ṣṭa­bhe­da­ma­di­rā­ma­da­tā­mra­rā­gau |
ga­ṇḍāv adho­mu­kha­pṛ­tha­gga­ta­pa­dma­rā­ga-
ra­tno­tpa­lo­jjva­la­sa­mu­dga­ka­vā­ṭa­śo­bhām || 60 ||
adha­ra­kā­nter vi­śli­ṣṭa­bhe­daḥ sa­mā­no Lma­da­sya rā­gaḥ pra­bhā ya­yoḥ || 60 ||
vya­ktiṃ ja­gā­ma ma­da­rā­ga­bha­re­ṇa dṛ­ṣṭe-
r anyā­bhi­dhā­gra­ha­ṇa­jo da­yi­te­na ro­ṣaḥ |
ni­ṣṭa­bdha­tā­ra­ka........bhi­nya­ve­di
spa­ṣṭaṃ pu­nar mṛ­ga­dṛ­śo hṛ­da­ye vi­ṣā­daḥ || 61 ||
dṛ­ṣṭer ma­dai­nai­va ra­kta­tvād go­tra­skha­la­na­jaḥ kro­dho na da­yi­tavi­ṣa­ye vya­ktaḥ vi­ṣā­das tu hṛ­da­ye dṛ­śaḥ sta­bdha­tā­ra­ka­tve­na ni­ve­di­taḥ || 61 ||
pī­tas tu­ṣā­ra­ki­ra­ṇo ma­dhu­nai­va sā­rdha-
m antaḥ pra­vi­śya ca­ṣa­ka­pra­ti­bi­mba­va­rtī |
mā­nā­ndha­kā­ram abhi­vā­na­va­tī­ja­na­sya
nū­naṃ bi­bhe­da yad asau pra­sa­sā­da sa­dyaḥ || 62 ||
62 ||
ārū­ḍha­rā­ga­ta­ru­ma­nma­tha­ka­mpa­dhū­ta-
saṃ­phu­lla­śe­kha­ra­śi­khā­ga­li­tair na­tā­ṅgyā |
uttu­ṅga­pī­va­ra­ku­ca­pra­ti­mā­ni­ṣa­ṇṇaḥ
pre­yān ivā­śu sa­ma­bhā­vya­ta pu­ṣpa­va­rṣaiḥ || 63 ||
puṣpa­va­rṣair na­tā­ṅgyā pri­ya­ta­maḥ sta­na­la­gna­tvād abhi­na­ndi­ta iva || 63 ||
kṣī­ṇā­tma­naḥ pra­ti­ni­śaṃ śa­śi­naḥ kra­me­ṇa
saṃ­bhṛ­tya kā­ntim iva vi­śva­sṛ­jā ni­di­gdhām |
bi­bhra­ty arā­ja­ta ma­de­na pu­raṃ­dhri­ga­ṇḍa-
bhi­ttiḥ sphu­ra­tpi­cu­la­pa­lla­va­pā­ṭa­la­śrīḥ || 64 ||
saṃ­bhṛ­tya saṃ­gha­ṭa­yya | ni­di­gdhām upa­ci­tām_ | pi­cu­lo 'śo­ka­vṛ­kṣaḥ || 64 ||
re­juḥ stri­yo ma­dhu­ma­dā­ru­ṇa­ga­ṇḍa­bhi­tti-
la­gnā­va­taṃ­si­ta­vi­kā­si­śi­rī­ṣa­pu­ṣpāḥ |
Lārū­ḍha­pā­ka­pha­la­go­ca­ra­va­rti­mu­gdha-
kī­rā­bhir anvi­ta­gu­ṇā na­va­dā­ḍi­mī­bhiḥ || 65 ||
ārū­ḍha pā­kā­ni pa­kvā­ni yāni phalāni ta­dvi­ṣa­ya­va­rti­naḥ kī­rāḥ śukā yā­sām_ | anvi­ta­gu­ṇāḥ sa­dṛ­śyaḥ | śu­ka­śi­rī­ṣā­ṇāṃ Ltu­lya­va­rṇa­tvāt_ || 65 ||
āvi­rbha­va­nma­da­na­vi­bhra­ma­śu­bhra­hā­ra-
cche­dāṃ­śa­vaḥ śa­śi­ru­cām abhi­ni­ṣpa­ta­ntaḥ |
bhā­nti sma śī­dhu­sa­ma­kā­la­ni­pī­ta­ra­tna-
pā­rī­ta­la­pra­ti­mi­te­ndu­ka­lā­bhi­rā­māḥ || 66 ||
śa­śi­ru­co 'ṅga­nāḥ || 66 ||
niḥ­śe­ṣi­tā­sa­va­la­ghuṃ pra­ti­bi­mba­va­rti-
śī­tāṃ­śu­ma­ṇḍa­la­kṛ­tā­ti­bha­rām ivai­kā |
ha­stā­śra­yāṃ gu­rum ama­nya­ta ra­tna­śu­kti-
m āvi­rbha­va­nma­dhu­ma­dā­la­sa­de­ha­ya­ṣṭiḥ || 67 ||
67 ||
uddā­ma­mā­na­ha­ti cā­tu­ra­tā­ra­ta­mya-
bhe­dā­nu­ba­ndhi­ma­dhu­pā­na­pa­ra­mpa­rā­bhiḥ |
ha­stā­śra­yaṃ spha­ṭi­ka­bhā­ja­na­ma­ñci­tā­kṣyā-
ś ce­taś ca ni­rbha­ra­ma­nā­yi­ta­rāṃ pra­sā­dam || 68 ||
ca­tu­ram eva cā­tu­ram_ | pra­jñādi­tvād aṇ_ | pā­na­he­tau ca­tu­ra­tā­ra­tam yam ati­śa­yas ta­sya bhe­do nā­nā­tvam anu­ba­dhna­nti yāḥ | prasā­daḥ sva­ccha­tā ro­ṣā­pa­ga­maś ca || 68 ||
dṛ­ṣṭa­vya­lī­ka­da­yi­to­lba­ṇa­ma­nyu­ve­śa(ga)-
lī­lā­vi­dhū­ta­śi­ra­so 'kṣṇi­ga­te vi­kā­sam |
ta­tpre­ra­ṇā­hi­ta­ni­jā­spa­da[saṃ­dhi]bha­ṅga-
bhī­tye­va ka­rṇa­ku­su­maṃ sa­dṛ­śaś ca­ka­mpe || 69 ||
ta­syā­kṣṇaḥ pre­ra­ṇa­yā kṛto yaḥ ka­rṇa­saṃ­dher bha­ṅgas ta­dbhaye­ne­va || 69 ||
āvi­rbha­va­nma­na­si dū­ra­ni­ra­sya­mā­na-
mā­nā­ndha­kā­ra­vi­śa­do ma­da­naḥ pi­ba­ntyāḥ |
sa­khy ānva­mī­ya­ta ca­ko­ra­dṛ­śo 'bhi­bha­rtṛ
vi­stā­ri­ta­ccha­da­na­vo­tpa­la­da­rśa­ne­na || 70 ||
vi­ka­si­to­tpa­la­da­rśa­ne­na sa­khyā ka­syā­ścid anu­mi­to ma­da­naḥ | evaṃ cā­sya vi­kā­sa­sa­ma­yaḥ pra­bhā­tam_ | tā­vat tva­yā­tra ra­nta­vyam ity āśa­ye­no­tpa­laṃ vi­kā­sya kā­ntā­yā­da­rśaLyat_ | tac cā­lo­kya sa­khyā vai­da­gdhyād anu­mi­taṃ sa­myak_ || 70 ||
Lprā­pyā­va­taṃ­si­ta­ma­no­ha­ra­ga­ndha­pu­ṣpa-
lī­na­dvi­re­pha­na­va­hṛ­dya­ma­dhu­pra­sa­ṅgam |
śyā­mā­la­tā iva da­dhur da­śa­nāṃ­śu­pa­kṣma-
ra­mya­smi­ta­sta­ba­ka­vi­bhra­ma­pa­lla­va­tvam || 71 ||
aṃ­śa­va eva pa­kṣmā­ṇi tai ra­myāḥ smi­ta­sta­ba­kā ye­ṣāṃ tā­dṛ­śā vi­bhra­ma­pa­lla­vā ya­sya ta­dbhā­vaṃ latā iva yoṣito ma­dhor ma­dya­sya va­sa­nta­sya ca pra­sa­ṅgam āsā­dya da­dhuḥ || 71 ||
pra­tya­kṣam anya­yu­va­teḥ sva­ka­ro­pa­nī­ta-
mai­re­ya­ga­rbha­ca­ṣa­kas ta­ru­ṇīm apī­pyat |
ya­nnā­ya­ko ma­dam avā­pa ya­thā ca tena
pī­te­na [na] sma­ya­va­tī ma­dhu­nā ta­thā­sau || 72 ||
tena sa­pa­tnī­saṃ­ni­dhau pā­ya­ne­na ya­thā ma­ttā na ta­thā pī­te­na ma­dye­na || 72 ||
akṣṇor vi­kā­ram upa­pā­da­ya­tā­va­sā­da-
m aṅge­ṣu co­tpu­la­ka­pa­ṅkti­ṣu bhū­ya­so­ccaiḥ |
vya­kte­ta­rī­kṛ­ta­gi­rā­hi­ta­dhū­na­ne­na
ta­nvyā ma­de­na ma­da­ne­na [ca na] vya­bhe­di || 73 ||
73 ||
ne­tra­dva­yaṃ ma­dhu­ma­de­na vi­pā­ṭa­la­tva-
m ādha­tta ma­ntha­ri­ta­tā­ra­kam āya­tā­kṣyāḥ |
ga­ndhā­ku­la­bhra­ma­ra­pa­kṣa­dhu­tā­va­taṃ­sa-
nī­lā­bja­pa­kṣma­ra­ja­se­va kṛ­tā­bhi­ghā­tam || 74 ||
74 ||
nā­lī­ya­te sma su­ra­bhi­śva­si­te 'va­taṃ­sa-
nī­lo­tpa­le na ca­ṣa­ke na ca mā­lya­pu­ṣpe |
tā­sāṃ vi­kā­si­ma­di­rā­ma­da­sā­ndra­ni­rya-
dā­mo­da­saṃ­pa­du­pa­nī­ti­ra­tir dvi­re­phaḥ || 75 ||
75 ||
ālo­ka eva da­yi­ta­sya ba­bhū­va ba­ddha-
ka­mpā ta­nur mṛ­ga­dṛ­a­śaḥ pu­la­ko­pa­ru­ddhā |
antaḥ­stha­śī­dhu­sa­ma­kā­la­ni­pī­ta­kāṃ­sya-
bi­mbā­ga­te­ndu­kṛ­ta­śī­ta­vi­jṛ­mbhi­ke­va || 76 ||
76 ||
Lmā­nā­va­le­pa­bha­ra­saṃ­bhṛ­tam apy upo­ḍha-
nā­nā­vi­dha­pri­ya­ta­mā­nu­na­ya­vya­va­stham |
vi­stā­ri­taṃ hṛdi ni­ta­mba­va­tī­ja­ne­na
ni­rma­jja­ti sma ma­dhu­pū­ra ivā­śu dhai­ryam || 77 ||
Lmāno 'pa­rā­dhā­sa­hi­ṣṇu­tvaṃ ta­drū­po 'va­le­po ma­daḥ ta­tsaṃ­bhṛ­tam api dhai­ryam upo­ḍhā­nu­na­ya­tvān ma­dhu­nī­va magnam_ | upo­ḍhaṃ dhṛ­tam_ || 77 ||
ni­rmṛ­ṣṭa­pā­na­la­ghu­kā­ni ma­nāṃ­si ku­rvaṃ-
l la­jjām apā­sya vi­da­dhat su­ra­tā­bhi­lā­ṣam |
āli­ṅga­nā­nya­śi­thi­lā­ni di­śa­npri­yā­ṇā-
m āvi­rbha­van ba­hu­ma­to ma­da­vi­bhra­mo 'bhū­ta || 78 ||
ba­hu­ma­to hi­ta­saṃ­pā­da­nā­yā­da­ra­ṇī­yaḥ | atha ca pri­ya­ta­maḥ || 78 ||
lī­lā­ra­vi­nda­dhu­ta­pa­kṣma­śi­khā­pa­rā­ga-
pi­ṅgī­kṛ­tā ga­li­ta­mā­na­ru­jo ni­rī­yuḥ |
śvā­sā mu­hur ma­dhu­ma­dā­ru­ṇi­tā ivā­bhi-
bha­rtṛ sma­ra­pra­va­ṇa­tā­pi­śu­nāḥ pu­raṃ­dhreḥ || 79 ||
ga­li­tā mā­na­rug ya­syāḥ || 79 ||
utsā­hi­tā sa­ka­la­śī­dhu­ma­de­na va­ktu-
m ardho­di­te na­va­va­dhūr ava­la­mbi­ta­hrīḥ |
ālī­ja­ne­ṣv anu­pa­saṃ­hṛ­ta­vā­kya­śe­ṣā
bha­rtuś ca­kā­ra sa­vi­śe­ṣa­ku­tū­ha­la­tvam || 80 ||
80 ||
mā­nā­ndha­kā­ram ava­dhū­ya śu­cau pra­sā­da-
ca­ndre 'dhi­ro­ha­ti ma­no­mba­ram ambu­jā­kṣyāḥ |
ujjṛ­mbha­mā­ṇa­sa­ra­so­tka­li­kā­sa­ha­srai-
r avyā­ha­to ma­ka­ra­ke­tur avā­pa vṛ­ddhim || 81 ||
utka­li­kās ta­ra­ṅgā api | ma­ka­ra­ke­tuḥ Lsa­mu­dro 'pi || 81 ||
ni­rmṛ­ṣṭa­mā­na­la­ghu­tāṃ hṛ­da­yā­ny avā­pu-
r āvi­rbha­van ma­dhu­ma­dā­ñci­ta­vi­bhra­mā­ṇām |
Ludbhi­nna­pī­na­pu­la­kair vi­hi­tā­va­sā­da-
m aṅgaiḥ pu­nar mṛ­ga­dṛ­śāṃ gu­ru­bhir ba­bhū­ve || 82 ||
82 ||
ja­grā­ha va­ktra­ka­ma­laṃ hṛ­da­yaṃ ca rāgo
dṛ­ṣṭis ta­nuś ca pa­ri­ma­ntha­ra­tāṃ pra­pe­de |
ca­skhā­la ko­ma­la­pa­daṃ ga­ma­naṃ va­caś ca
ce­ta­sy upe­yu­ṣi ma­daṃ su­ra­su­nda­rī­ṇām || 83 ||
rāgo 'bhi­ṣa­ṅgo 'pi | pa­dā­ni su­ptiṅantā­ny api | ce­ta­so mado va­ktrā­dī­nāṃ tu rā­gā­da­ya iti vi­ro­dhā­bhā­saḥ spa­ṣṭa eva || 83 ||
tā­vat sa­lī­lam anu­pa­plu­ta­rā­ga­ga­rbha-
m agre jage yu­va­bhir utpa­la­lo­ca­nā­nām |
āśrā­vi­ta­śru­ti­vi­bhe­da­kṛ­ta­vya­va­stha-
hā­ri­sva­ra­gra­thi­ta­sā­ra­ṇa­va­lla­kī­kaiḥ || 84 ||
anu­pa­plu­taḥ saṃ­da­ṣṭa­ka­kā­ka­lipra­bhṛ­ti­gī­ta­do­ṣa­ra­hi­to rā­gaḥ śā­ḍa­vā­di­gī­ta­vi­śe­ṣo ga­rbhe ya­tra | rā­gaś cā­nu­rā­gaḥ | ta­syā­nu­paplu­ta­tvam anu­ttā­na­tā | ka­la­sva­rāḥ kā­ka­li­pra­bhṛ­ta­yaḥ sva­rā­va­ya­va­bhe­dāḥ śru­ta­yaḥ | tā­sām asaṃ­kīrṇa­ta­yā kṛ­ta­ni­ya­mā hā­ri­ṇaś ca ye śru­ti­sa­mā­hā­ra­rū­pāḥ ṣaḍ_jā­da­yaḥ sva­rās taiḥ pra­sṛ­tā sā­ra­ṇā utta­ra­ma­drā­di­kā mū­rcha­nā ya­syās tā­dṛ­śī va­lla­kī āśrā­vi­tā vā­di­tā yaiḥ || 84 ||
āpā­da­yan na­ya­na­pa­kṣma­ni­mī­la­nā­ni
bhā­vā­nu­ba­ndha­va­śa­to da­yi­tā­ya­mā­naḥ |
ve­ṇuḥ ka­yā­cid adha­rā­gra­ni­pī­ḍa­ne­na
vi­spa­ṣṭam akri­ya­ta ni­rbha­ra­rā­ga­ga­rbhaḥ || 85 ||
bhā­vo 'nu­ba­ndhaś ca ve­ṇu­vā­da­na­vi­śe­ṣau bhā­va­sya ca ra­tyā­khya­syā­nu­ba­ndhaḥ pra­vā­haḥ | rā­ga­ṣṭa­kka­kā­rādir anu­rā­gaś ca || 85 ||
aṅke ni­ve­śya ca­tu­rā­ṅgu­li­pa­lla­vā­gra-
saṃ­cā­ra­cā­ru­ya­ti­pā­ṇi­la­ya­pra­pa­ñcām |
Lāsphā­la­yat ka­ra­ta­lā­di­vi­bhe­da­dhā­tu-
vā­dya­pra­pa­ñca­ru­ci­rām apa­rā vi­pa­ñcīm || 86 ||
samā sro­to­ga­tā go­pu­cchā ceti tri­dhā ya­tiḥ | dhva­ni­śū­nyaḥ kā­laḥ sa­ma­pā­ṇir ardha­pā­ṇir iti tri­vi­dhaḥ pā­ṇiḥ | dru­ta­ma­dhya­vi­la­mbi­ta­bhe­de­na tre­dhai­vā­nu­ra­ṇa­narūpo la­yaḥ | ka­ra­ta­lā­da­yo vi­bhe­dā ya­sya tā­dṛ­śa­sya dhā­toḥ vya­ñja­na­pū­rva­sya yad vā­cyaṃ tad vista­re­ṇa ra­myām_ | ca­tvā­ro hi dhā­ta­vo vi­stā­ra­ka­ra­ṇa­vi­śu­ddha­vya­ñja­na­pū­rvā vya­ñja­na­dhā­toś calādayo bhe­dāḥ | uktaṃ ca—‘vi­stā­raḥ ka­ra­ṇaś cai­va vi­śu­ddho vya­ñja­nas ta­thā | ca­tvā­ro dhā­ta­vo jñe­yā Lvā­di­tra­ka­ra­ṇā­śra­yāḥ ||’ ‘vya­ñja­na­dhā­tau pu­ṣpaṃ ka­ra­ta­la­ni­ṣko­ṭi­taṃ ta­tho­tsṛ­ṣṭam_ | re­phe 'nu­ba­ddha­saṃjño 'nu­sva­ri­taṃ bi­ndur ava­sṛ­ṣṭam_ ||’ iti || 86 ||
bhrū­vi­bhra­mā­nu­mi­ta­gā­ḍha­ta­rā­va­dhā­na-
m anyā vi­lo­la­ma­ṇi­ku­ṇḍa­la­ghṛ­ṣṭa­ga­ṇḍam |
gā­ya­nty avā­da­yad ane­ka­vi­ka­lpa­ka­lpa-
ko­ṇā­va­gha­ṭṭa­na­ka­la­kva­ṇi­tāṃ ca kū­rmīm || 87 ||
ane­ka­pra­kā­raḥ ka­lpaḥ ka­lpa­naṃ ya­sya ta­thā­vi­dhe­na ko­ṇa­sya vā­da­na­kā­ṣṭhi­kā­yā ha­na­ne­na ma­dhu­ra­sva­rā kū­rmī tri­sa­ri­kā sai­ra­ndhrī­ti pra­si­ddhā || 87 ||
anyā ni­ve­śya hṛ­da­ye vi­ni­pī­ḍi­tai­ka-
pī­na­sta­nā sa­pa­di bhā­va­na­yai­va sā­ram |
āśā­va­ya....la­gu­ṇa­kva­ṇi­tā­ma­lā­bu-
vī­ṇāṃ ki­ṇā­ṅka­su­ku­mā­ra­ta­rā­ṅgu­li­śrīḥ || 88 ||
hṛ­da­yaṃ va­kṣo ma­naś ca | bhā­va­nā­va­dhā­naṃ śra­ddhā vā || 88 ||
tā­sām ama­nda­ma­da­ma­ntha­ra­ma­ñju­ka­ṇṭha-
ku­ṇṭhā­kṣa­ra­skha­li­ta­lo­la­pa­da­pra­ba­ndham |
ārdro 'pi śu­ṣka iva ge­ya­vi­dhir ba­bhā­ra
sa­dve­ṇu­ra­ñji­ta­ma­no­ha­ra­vi­bhra­ma­tvam || 89 ||
ārdro ma­no­ha­raḥ | ma­da­va­śāt ku­ṇṭhā­kṣa­ra­tve­na skha­li­ta­pa­da­tvāc chu­ṣka iva | artha­śū­nyaṃ hi gī­taṃ śu­ṣkam abhi­dhī­ya­te | ārdraś ca ka­thaṃ śu­ṣka iti vi­ro­dhaḥ || 89 ||
avya­kta­va­rṇam abha­vat ta­ru­ṇī­ja­na­sya
yat ka­rṇa­va­rti ma­da­ma­ntha­ra­gī­ta­śe­ṣam |
ādhi­tsu­bhis tad anu­saṃ­dhim ivā­ti­ma­ñju-
niḥ­śvā­sa­mā­ru­ta­hṛ­tair ali­bhiḥ śi­śi­ñje || 90 ||
śi­ṣya­ta iti śe­ṣam_ | ‘aka­rta­ri ca kā­ra­ke—’ iti ghañ_ | gī­tam eva śe­ṣaṃ gī­ta­śe­ṣam_ | ka­rma­sā­dha­naḥ śe­ṣa­śa­bdo vi­dhe­ya­va­lli­ṅgaḥ | ya­thā—‘ma­ndā­ki­nyāḥ pa­yaḥ­śe­ṣam_’ iti | bhā­va­sā­dha­naṃ tu puṃ­sy eva saṃ­ma­taḥ || 90 ||
itthaṃ vya­jṛ­mbha­ta­ta­rāṃ ma­dhu­pā­na­go­ṣṭhī-
ba­ndhaḥ kra­māt su­ra­ta­nā­ṭa­ka­pū­rva­ra­ṅgaḥ |
Luddā­ma­kā­ma­ka­ma­nī­ya­gu­ṇā­bhi­rā­ma-
rā­mā­vi­rā­ma­ra­ma­ṇā­ku­la­kā­mi­lo­kaḥ || 91 ||
su­ra­tam eva nā­ṭa­kaṃ ta­sya pū­rva­ra­ṅgaḥ pra­stāLva­ka­tvāt_ || 91 ||
ta­dā­bhi­la­ṣya­nty asa­kṛt pri­yā­na­nān ni­pā­tum avyā­ha­ti kā­pi­śā­ya­nam |
ni­śā­nta­kā­lā­va­dhi jā­ga­raṃ ra­sād iye­ṣa pṛ­ṣṭhaṃ na tu kāpi śā­ya­nam || 92 ||
kāpi su­nda­rī pri­ya­mu­khāt kā­pi­śā­ya­naṃ ma­dyam abhi­la­ṣa­ntī ā pra­bhā­tāj jā­ga­ram ai­cchat_ | na tu śā­ya­naṃ pṛ­ṣṭhaṃ śa­ya­na­saṃ­ba­ndhi ta­lam_ || 92 ||
bhā­vā­ve­śa­ni­mī­li­te­kṣa­ṇa­yu­gaṃ saṃ­pū­ri­tair ve­ṇu­bhi-
r mū­rcha­dbhiḥ kṛ­ta­sau­ṣṭha­vaṃ ra­sa­bha­rād āka­rṇya gī­taṃ pu­naḥ |
pre­ma­sni­gdham apā­ya­ya­nta ra­ta­ye tās tv arya­mā­ṇā iva
sra­stā­ṅga­śla­tha­saṃ­dhi­ra­tna­ra­śa­nā­dām asva­naiḥ kā­mi­naḥ || 93 ||
bhā­vā­ve­śo gī­ta­sya hṛda­ya­pra­ve­śas tena mī­li­te ne­tre ya­tra ta­thā kṛ­tvā gī­tam āka­rṇya pu­nar apā­ya­ya­nta tāḥ kā­mi­naḥ | ma­dyam iti sā­ma­rthyāt_ ||
iti śrī­bā­la­bṛ­ha­spa­tya­nu­jī­vi­no vā­gī­śva­rā­ṅka­sya vi­dyā­dhi­pa­tya­pa­ra­nā­mno ma­hā­ka­ve rā­jā­na­ka­śrī­ra­tnā­ka­ra­sya kṛ­tau ra­tnā­ṅke ha­ra­vi­ja­ye ma­hā­kā­vye pā­na­go­ṣṭhī­va­rṇa­naṃ nāma ṣa­ḍviṃ­śaḥ sa­rgaḥ |
iti rā­jā­na­ka­ja­yā­na­ka­sū­nor ala­ka­sya kṛ­tau ha­ra­vi­ja­ya­vi­ṣa­ma­pa­doddyo­te ṣa­ḍviṃ­śaḥ sa­rgaḥ ||