Stein 189

|| tasyānucarā gaṇāḥ | rāmābhiḥ kṛtānuyā⸤trā aṅganābhir anugatās

tam ityādi paṃcabhiẖ kulakam_ | pavanābhighātasākṣi⸤ṇaḥ sthairyāt parivṛttimātrayogino gaṃḍaśailā yatra

udagāho jalāvagāhana⸤m_ manthodanetyādinodabhāvaḥ camūrā mṛgaviśeṣāḥ phalitaḫ prativiṣṭhitaḥ sa⸤prati¯¯rkaḥ |

kalpalatā eva santatās taḍitas tadvilāsasya megham_ saṃbhuktā⸤ẖ kṛtasuratāḥ | gatyarthādisūtreṇa ktaẖ kartari cakārāt_

kādambyaḥ kalahaṃsyāḥ

śyā⸤mās striyaḥ sugatatā sadgāmitvam_ buddhatā ca rāgo lauhityam abhiṣvaṅgaś ca

vicittra⸤ḫ pulakasya romodgamasya bandho yasyety anyapadārthamātre bahuvrīhiḥ vipulāḥ ca ka⸤bandhāḥ chinnaśiraso narā yatra tadbhāvaṃ dadhatyaḥ kambavo valayaḥ śaṃkhāś ca karavā⸤likāḫ pāṇiṣv aṅgulīyakāś churikāś ca | ruciratarair aṅgadaiẖ keyūrai rucira⸤tarāṃ ca gadānām āyudhabhedām upaśobhāṃ tanvānāḥ

aṅgāni gātrāṇi hastyādayaś ca ⸤asamaḫ prakarṣayukto ratānto yasya tadbhāvena hṛdyām_ samare tāntaḥ khinnas ta⸤dbhāvena ramyāṃ ca sirās snāyavaḥ tatkṛta trapāghātas sarvato vyādhis tadbhājāṃ na | asayaḥ L⸤khaḍgāḥ ropāś śarāḥ tatprahārabhājāṃ ca vanaṃ kānanam avanaṃ ca rakṣaṇam_ lakṣyaṇīkṛ⸤tya nāyakāẖ kāminaḥ senādhipāś ca

yathāyathā kucakalaśair etāṃ nitambam ādrā⸤kṣur iti mukhaśobhām ācchādayattuṅgatvamūḍhaṃ tathātathā | tām evāvalokayitu⸤m iva vistāraṃ gataiḥ jaghanair bhūmir avatastare vacchāditā

vyapāyo doṣaḥ

kile⸤ty alīke | jaghanālasy avyājenetyarthaḥ praṇimitā nikṣiptā

saṃsaktam ajasra⸤m_

uttaṃsaẖ karṇapūro tra

nadītaṭānāṃ sāmyaṃ kaṭībhiḫ pratyapādayan_

uttānasthityā ⸤bhīṣaṇaḥ śyāmajaṅgho vikasitāṅguliś ca yaḥ khagas tasya sāmarthyāt kālajaṃghā⸤khyasya pakṣiṇaḫ pādas tat sadṛśam_ tanutare nālapatte yasya pattrasya prasṛtāṅguli⸤ś caraṇa upamānaṃ tasya tadākāratvāt_ vṛttasya tu jaṅghā aurubūkam eraṇḍasambandhi

⸤sadvartmani nayanapuṭe tiṣṭhantīm api jihvāṃ pakṣmapaṃṅktiṃ yad ūhus tad asau vikṛ⸤ṣṭatām ivāpa sanmārgavattī hi pāpācaraṇe pṛthagjanebhyo py adhamaḥ jihmā sa ⸤pāpakuṭilā ca adhamo nikṛṣṭaḥ anṛjuś ca

urvarā bhūs tatra bhavā aurvaryaḥ sphu⸤raddyotamānam aghanaṃ tanv avalambi ca saralaṃ bimbaṃ śarīrābhogo yāsām_ apūrvaṃ vi⸤śeṣeṇa dyotante tha cāpūrvā vidyutas tanvitaḥ hlādahetavaḥ śītasparśāḥ sthiraprakā⸤śā bhuvi sthitā megheṣu cānavalambamānā bhavanti

yuvatīnāṃ samūho yāvataṃ ⸤tena puṣpeṣv ekāgratāyogaṃ sphuṭam avatā gacchatā gāndharvasyeva sthitir vihitā ⸤nūpurakvaṇitaṃ yogena paryāptaśabdāni padāni yasya tadbhāvenollasatkāntinā ⸤gāndharvaṃ ca cetomanoharaṃ puṣpeṣau ca kāme sphuṭam uddīpakatvāt_ avadhānaprayo⸤jyaṃ ca tathā paryāptais suraiḥ ṣaḍjādibhiḥ padais svaptiṅ antaiṣ ṣaḍjādisvarādhārabhūtaiḥ ⸤tālena ca kālamānarūpeṇa cañcapuṭācācapuṭādinā sacchobhanam_ uktaṃ ca padasthaḥ ⸤svarasaṃghātas tālena sumitas tathā prayojyaś cāvadhānena gandharvam abhidhīyata i⸤ti

alakā lalāṭalambinaḥ keśāḥ | alakā ca dhanadapurī puṣpakāṃcī ku⸤sumamayī rasanā tayā śobhāvān_ puṣpakeṇa vimānenāñcati vrajatīti puṣpakāṃ⸤cī kāntimāṃś ca

balī balavāṃs tadbhāve lagnatā prasaktis tato yā abhraṣṭās tāẖ kathaṃ ⸤balabhāvena nissahatvaṃ yāntīti virodhaḥ | avarodhas taṃ valayas santi yasya tad vali⸤tam_ tundivalivaṭer bhaḥ valitam avalānaṃ madhyaṃ yasya tadbhāvād acyutatvāt strīsamu⸤citena durbalatvena nissahatvāc ca ye sadvṛttās suparivartulā te kathaṃ catuṣkoṇā L⸤bhavantīti virodhaḥ caturaśratā sarvato bhadratvam iti tv avirodhaḥ |

aṅganānāṃ hārā ⸤mauktikaiḥ | śobhāṃ svīcakkrur eva yathā karaṇagaṇair aṅgahārāḥ cārīnṛttaha⸤stādiyogajanyaiḥ talapuṣpādibhiḥ karaṇair nirvartyamānāḥ sthirahastādayo ⸤ṅgahārā yathāharanti śobhāṃ tathā mauktikaiḥ ¯¯ ityarthāḥ vispaṣṭadārḍhyā ... ⸤guṇās tantavaḥ prakaṭaś ca draḍhimaguṇo bhyāsotthaṃ sthairyam_ sthānaṃ pradeśaḥ sthā⸤nāni ca vaiṣṇavādyāni || uktaṃ ca . vaiṣṇavaṃ samapādaṃ ca vaiśākhaṃ maṇḍalaṃ tathā | ⸤pratyālīḍham athālīḍhaṃ sthānāny etāni ṣaḍ nṛṇām iti | lakṣaṇaṃ svarūpavyavasthā⸤pako dharma tac ca maṇiśāstre bharate

śobha yeṣāṃ apy uktam_ śṛṅgārasthityāramyeṇa ⸤pratihāsagarbhavyāpāreṇa mahāvyasanena ca | nāyakenānuyātā caturaṃ kṛtvā ⸤kalābhir nṛttagītādibhir āñchitā āyatā śrīr yasyāḥ ataś ca nāṭikeva sā⸤pi hi śṛṅgārasya rasasya sthitir yasyāṃ sā tathā | rarmo narmagarbhasya kaiśikīvṛtti⸤bhedasya vyāpāro yasyāṃ sā narmanarmaspaṃjanarmasphoṭanarmagarbhākhyāḥ kaiśikīvṛ⸤ttibhedāḥ tatra narmagarbhi vijñānarūpaguṇasampadādibhir nāyako guṇair yatra ⸤pracchanno vyavaharato kāryavaśān narmagarbhas sa iti lakṣitaḥ tathā | atanavo ra⸤sā hāsyādayo ṅgabhūtā yasyāṃ sā nāyakena ca dhīralalitākhyena yuktā caturbhi⸤r aṅkair vicchedabhedaiḥ śrīr yasyā tādṛśī ca || uktaṃ ca . īrṣyāpraṇayakrodhaprasādara⸤tiharṣasaṃpannā | bahunṛttagītavādyā śṛṅgārādinayavinayasaṃyuktā viraho⸤tsukya samāgamasukhānvitā nṛpaticaritasaṃbaddhā strīprāyā caturaṅkā lalitapa⸤dā naṭikety uktā yatrārthasya samāptir yatra ca bījasya bhavati saṃhāraḥ kiṃcid ava⸤lagnabindus so ṅka iti satāvagantavya iti vai

makaraketanaẖ kāmaḥ makarākhyā⸤ś ca prāṇina eva ketanaṃ cihnam_ adharadalam eva vidrumalatā adhobhavatpattrā ca ⸤sā | mārgasthaṃ sadācārastham adhvasthaṃ ca harantyā raṃjayantyā apavāhayantyā ca lāva⸤ṇyaṃ saundaryaṃ kṣārarasatā ca

rataguruẖ kāntaḥ

gauravaṃ gurutā samānaś ca

anvīto nvi⸤taḥ sugandhir iti gandhasye tve tadekāntagrahaṇasya coditatvād itve na prāpnoti bahi⸤rvaikāntiko gandhaḥ | evaṃ tarhi gandhasyāntarlīnatayā kṛttimatvenāpratibhāsanā⸤d ekāntikatvam upacari...tam itītvaṃ na virudhyate | upamānād vā bhaviṣyati sugandhi⸤r iva sugandhir iti

prastāvo vasaraḥ prastāvanā ca | yasyā lakṣaṇam_ naṭī vidūṣako vāL⸤pi pāripārśvika eva ca sūttradhāreṇa sahitās saṃlāpaṃ yatra kurvate | cittrair vākyais sva⸤kāryokthaiḥ vīthyaṅgair anyathāpi vā | nāṭakasya ca | paṃcasandhi caturvṛtti catuṣṣaṣṭyaṅga⸤saṃyutam_ ṣaṭtriṃśallakṣaṇopetaṃ nāṭakaṃ paricakṣata iti

gāṇikyaṃ gaṇikā⸤samūhaḥ | gaṇikāyāś cety aupasaṃkhyāniko yañ_ tat kānanaṃ ca giritaṭaṃ lakṣa⸤yitvā reje antaram āpnotīty antarāpi keśamadhyaprāntaṃ cūtaṃ vasanam iva bibhrat_ ⸤vasanam apy antarā sakhya picunā kāryāse¯¯taṃ vihitam_ giri vāci | sāmoda⸤sthiti prahṛṣṭam_ karṇikābhiḥ karṇālaṃkārair abhirāmaṃ saha vikaṭena hāre⸤ṇa vartate yaḥ tadbhāvaṃ dadhat_ kānanam api madhyavyāpi cūtaṃ bibhrat sasaurabhasthiti⸤bhir giriẖ karṇikābhir oṣadhibhedaiḥ | abhirāmaṃ saha vividhaiḥ kaṭahāraiḫ puṣpa⸤bhedair vartate |

nirbāṇā nissṛtabāṇākhyakusumā sthitir yasya apavartitā vātena ca⸤litā elā niṣkuṭyo yatra dravyaviśeṣā yatra na vibhiḫ pakṣibhiḥ āptam avyāptaṃ tādṛ⸤śaṃ na api tu tair vyāptam eva athavā nirbāṇāṃ sthitiṃ viśeṣeṇāptam api tu prāptam e⸤veti yojyam_ anyatra nirvāṇā praśāntā sthitir yatra apagate vartis tairṇaṃ ca yasya navi⸤ṇāptaṃ na tadudaye tasya praśaṃsanāt_ taṃ giriṃ prātastanaṃ prābhātikam_ āpe prāptā

nu⸤r ivārthe

yuvāna iti pumān striyety ekaśeṣaḥ |||

vāmetyādi kalāpakam_ pāribhadrā⸤s taruviśeṣāḥ

harayo vānarāḥ sālās taravas tadviśeṣā va prākārāś ca rāmāḥ striyaḥ ⸤rāmaḥ ca dāśarathiḥ śukānāṃ sāraṇamānayanam_ śukasāraṇau ca rāvaṇāpa¯¯ ⸤ghanair mustai rucirā akṣā vibhītakā yeṣu tais sānubhir vyāptā ghanarucibhiś ca jalada⸤prarateḥ rākṣasair anuviddhā

kāṣāyo rasaś cetoharo vā śabdasparśaguṇasya vāyoḥ ⸤gandhākhyo guṇe naiva svābhāviko yas tūpalabdhaḥ sa kusumasambhava ity adhiko sau ⸤guṇo

gaṇanātigocaraḥ saṃkhyātikrantaviṣayaḥ |||

vasante puṣyanti vāsantyaḥ kālā⸤n sādhupuṣyatpacyamāṇeṣv ity aṇ_ vyatijahasur iti karmavyavahāre itaretarā⸤nyopapadāc cety ātmanepadābhāvaḥ |||

pariṇatir naśyad avasthatvam_ sugrīṣmo vasantaḥ ⸤tathā ca prayogaḥ sugrīṣmake na dṛṣṭo na ca māghaniśāsu dīrghadīrghāsu | draṣṭavyā⸤ḫ pathika puro hatāśayā tvaṃ kathaṃ na mayeti | atra ca kundapuṣpaṃ mukulāvastham eva ⸤naśyati tasya prāyeṇa śaiśiratvāt_ |||||

pratyagrair aṅkurair aśritaśriyaṃ pratyagrāṃ kuravakākhyaiḥ ⸤pakṣibhiś citaśriyaṃ ca pattriṇaḫ pakṣiṇaś śarāś ca śaradi nadītaṭeṣu dhānuṣkair abhyasyaL⸤dbhis saśūtkārāś śarāḥ kṣipyante | mattakāsinī pragalbhā yoṣit_ |||

dhīrās svalpake sthā⸤ne naivārtā dainyabhājo bhavanti |||

tretāgniḥ āhavanīyādivahnitrayī tatra sthityā ⸤sadṛśaṃ sanniveśaṃ bibhrat_ triṣu pallaveṣv agniṣv avoparisanniveśena vartamāna ⸤ityarthaḥ | atra eva kaṇḍūlākhyo hasta eva tatra hy aṅguṣṭatarjanīmadhyamānāṃ tretāgni⸤vadupaviṣṭānām upari vakratayā pṛṣṭhapātinyanāmikā vartate yad uktaṃ tretāgnisaṃ⸤sthitā madhyātarjanyaṅguṣṭhakā yadā kāṃgūlo nāmikā vakrā tathā cordhvā kanīyasī⸤ti |||

bhagnānāṃ jitānām api punar uktar eva bhaṃgaś chedanam akāri chinnānāṃ ca chedanaṃ ⸤punar uktam eva

yat puṣpe kathaṃ tad aṅganāyāḥ phalatvam āpnuyād iti virodhaḥ puṣpasyai⸤va phalarūpatāpattau kā viruddhārthateti cet_ āha . puṣpatve pīti sati hi pariṇā⸤me puṣpasya phalarūpatā na tu svarūpa evāvasthitasyaiety avirodhaḥ |||

niṣphalo pi tarus tāru⸤ṇīśleṣāt phalam abhyadhikaṃ prāpa |||

samunnatā garvitāpi |||

rasaḥ śṛṅgāro pi rāgas saktir a⸤pi pallavā viṭā api |||

agaṇitā vallīnāṃ vipattir yatra pāne malīmasāḥ pāpā ⸤api |||

anasthidurnivītaṃ helayā duṣprāvṛtam_ anurahasam ekānte anvavataptāra⸤hasa ity ac_ na na na vyāñjīn prakaṭīcakāra vai lālasā spṛhā |||

ya iṅgitaṃ nājānanti te pi ⸤kvacid api kārye dīrghasūtrāḥ kālakṣepiṇo na bhavanti |||

saṃbhramantyās sasaṃbhramāyāḥ ⸤neti kākvā |||

anaukahaḥ taravaḥ | asumanaskatā niṣpuṣpatvam_ yasya ca pallavā a⸤ṅgabhūtāś chidyate tasyās sumanaskatā daurmanasyaṃ bhavati |||

dhūmyā dhūmasamūhaḥ māśā⸤dibhyo yaḥ abhiluṃkhitā jvalitā |||

ānataṃ srastam_ |||

avisaṃsthulān upahatā sphulaśrī⸤ḫ paṭamaṃḍapaśobhā kāmasya kusumapradhānais tarubhis saṃpāditā |||

manoramaḥ preyān_ ⸤vyalīkaṃ no tra skhalitādivipriyam_ |||

hematāḍyeva tāḍaṅkaḥ karṇābharaṇam_ tatsahite ⸤py ekasmin karṇe | prasādhitāsthāṃ maṇḍito yam iti buddhi tathā vadhūr nākṛta yathā sa⸤patnīsammukhaṃ priyaniveśitena pallavena bhage dvitīye |||

pariveśaḫ paridhiḥ |||

u⸤padā ḍhaukanikā |... bibbokaḥ ceṣṭāviśeṣaḥ tenāṃcitaṃ nihiṃcitaṃ ca śiro yasyāḥ | ⸤uktaṃ ca . iṣṭānāṃ bhāvānāṃ prāptāvatimānaharṣasambhūtaḥ strīṇām anādharakṛto bibbo⸤ko nāma vijñeyaḥ kiṃcit pārśvonatagrīvaṃ śiro jñeyaṃ strīṇāṃ caitat prayojayed i⸤ti |||

skhalanacchalanaṃ kṛtvā caraṇābhyāṃ durniviṣṭā satī kācit priyasya śirasi śekharaṃ L⸤babandha | kandalī latā ||

saṃrambhaḫ prayatnaḥ |||

sāśaṃkaṃ sapatnībhogaśaṃsi priyaṃ snehas

sa⸤mbādho jalabāhulyam_ raṇaraṇakam utkaṇṭhā paṃcakomo grāmarāgabhedaḥ nirlakṣaṃ ni⸤rviṣayam anyatra | gatacittatvān sandaṃśākhyaṃ karāgram abhramayat_ tarjanyaṅguṣṭhasaṃyogas tv a⸤rālasya yadā bhavet_ abhugnatalamadhyaś ca sa saṃdaṃśa iti smṛtaḥ ||||

akṣibhravam ity a⸤caturādisūtre nipātitam_ vipakṣavāmas sapatnīpratikūlaḥ recako bhramaṇam_ ⸤hāvaḥ ceṣṭāviśeṣa uktaṃ ca . prāpteṣu śṛṅgārasāśrayeṣu bhāveṣu kāmāṅkuracihnabhū⸤tam_ utpatsyato yat smitavīkṣitottham unmīlitaṃ ramyatayā sa hāva iti |||||

udvṛttā unna⸤tavartulā upaplutāś ca guṇas tantus saujanyaṃ ca ||||

nepathyam ākalpaḥ masṛṇam anuddhata⸤m_ āsthā sthitiḥ raso rāgaḥ kaiśikī nāma vṛddhir avasthāviśeṣaḥ ya ślakṣṇanepathya⸤viśeṣacittrā strīsaṃyutā yā bahunṛttagītā kāmopabhogaprabhavopacārā tāṃ kaiśikīṃ ⸤nāma vadanti vṛttim_ |||

śekharo gucchaḥ rasaḥ svādaḥ padena kilakiṃcitaṃ ceṣṭāviśeṣaḥ ⸤śuṣkaṃ kṣaṇaṃ praruditaṃ kṣaṇam asrupātaḥ krodho muhurhasitam āśu punaś ca gītam_ vyāmi⸤śrarūpam iha harṣarasaprayuktam uktaṃ janaiś śrutadharaiẖ kilakiṃcitākhyam_ |||

śrutau karṇe ⸤śrutibhiś ca sukhatā sukhakāritvam_ svarārambhakā dhvanayaḥ kalasvarāḥ kākalī⸤prabhṛtidvāviṃśatibhedāś śrutayaḥ māyūrī mayūrasambandhinī virutiḥ kekā svara⸤sya ṣaḍjasyāśrayatāṃ prāptā ṣaḍjaṃ vadati mayūra ity ukteḥ māyūryākhyā murujā mārjanā | ⸤svarāśraya uktaṃ ca . gāndhāro vāmake kāryaṣ ṣaḍjo dakṣiṇapuṣkare | ūrdhvake paṃca⸤maś caiva māyūryās tu svarāḥ smṛtā iti |||

akṣuṇṇā navā śatamanyu...tā śatāparādha |||

ma⸤ṇayaḥ tanmayaiḥ pattrair maṇḍanaśrīr yasyāḥ sadvṛttaiś śubhācārair api ||||

śuṣkā nirarthakā ⸤jhaṇ ṭhuṃ ityādayo varṇā yasya tādṛggītatulye tad dhi vaktrapāṇināmnā pūrvaraṅgā⸤ṅgeṇa śobhate uktaṃ ca . nādyavṛttivibhāgāya vaktrapāṇir vidhīyata iti mālyā⸤cchādanavibhūṣaḥ vilepanānām anāradanyāsaḥ svalpo pi ¯¯śobhām_ janayati ya⸤s sā ttu vicchittiḥ

āvadhyombhitvā nisspandatayā jharaṅkāśaṅkā tṛṇapuruṣabhrāntiḥ ||||

⸤avahittham ākārasevavaraṇam_ durvidagdhaṃ duśśikṣitam_ |||

makarandasya śīdhunaś ca ⸤pāne vyāsaṅgaḫ prasaktiḥ strībhis tanyamāno libhir yuvatibhiś ca yathākramaṃ navā latā ⸤evotsavo navalatākhyaś ca vasantotsavo bhinanditaḥ | yatrābhinavayā vadhvā latayeva L⸤madhau drumaḥ | svayam āliṅgyate kāntas sa syān navalatotsavaḥ ||||

kāntis saukumāryaṃ ce⸤ti dvandvaḥ | adhyavātsyata adhiṣṭhātāḥ viśeṣe niṣṭhārthitā yeṣām_ viśeṣaniṣkātā ⸤viśeṣakuśalāḥ ninadībhyāṃ snātaḥ kauśala iti ṇatvam_ |||

mālyagrathane vikalpāḥ ⸤prakārā eva śilpāẖ kalpā guṇyau guṇavān_ kamprakaraṇe anyebhyo pīti yamma⸤tvarthīyaḥ

vilepanam aṅgarāgo makkolādiraṃjanaṃ ca aṅgānāṃ ca vartanā yathāsvam ati⸤nayāḥ cittre ca kūrśikācir unmīlanā nāṭyaṃ nṛttam eva cittraṃ tasya bhittīr ādhāna⸤bhūtāḥ |||

kāleva samayena sphuṭaṃ prakaṭam_ asatā avidyamānena śvasano vāyuḥ

⸤prāpto vaṣṭabdhas san_ ||| tasyāparādhasya smaraṇena pāṭaladṛśyā preyasyā sa yuvā tayā ⸤kāṃcyā nibaddhaḥ |||

maṃluṣī mlāna

pramāṇetyādinā śrāntākhyā dṛṣṭir varṇitā yasyā la⸤kṣaṇam_ śramapramlānitapuṭā śyāmāntāñcitalocanā | sann ā patitatārā ca śrāntā ⸤dṛṣṭiḫ prakīrtiteti añcitau prasṛtau nipātite adhomukhe

nakhāṅkānakṣakṣa⸤tāni ye cāṅkā nāṭyakādyavayavās te bindunā cittrā janasya preyatvam upagatā bhrāja⸤nte bindur arthaprakṛtiḥ yad uktam_ prayojanānāṃ vicchede yad avicchedakāraṇa⸤m_ yāvat samāptir bandhasya sa bandhur iti kīrtitaḥ ...| yo mukhasandhau kṣiptaḥ kila vasati ⸤caturṣv api samantāt_ tailasya bindhavo mbhasi yathā sa bījāśrayo bindur iti |||

āsaja⸤dbhir nīyamānai ālī sakhī |||

bhṛṅgebhya iti rudhyarthānāṃ prīyamāṇa iti saṃpradānatā ⸤svado rucyarthatvāt_ ||| tasya mukhendoḥ dṛṣṭau darśane |||

manasija eva nṛttopādhyāyas tasyā⸤spadatāṃ gatās sudṛśo vihārānte vanotsaṅgān nirīyur nartakya iva tā āpi pāttratvaṃ ⸤vāmādy anukartṛtā nāṭakādisamāptā vaṅkād abhinīyamānā nāṭakādy avayavā⸤n nartakapūrvaṃ nissarati pūrvatra viṣkambho vistāras tatsthityā viśadapraveśāḥ sugamā⸤ḫ panthāno yatreti yojyam_ itaratra viṣkambho viṣkambhakaḥ praveśaḫ praveśakaḥ viṣka⸤mbhavatpraveśakasvarūpaṃ yatretyarthaḥ aṅke hi viṣkambhakapraveśakau kathopakṣepa⸤kāritayā prāyaśas sudṛśau ataś caikam evāṅke prayuṃjate kavayaś śuddhas saṃkīrṇo vā ⸤dvividho viṣkambhako tra vijñeyaḥ madhyamapuruṣaiś śuddhas saṃkīrṇo nīcamadhyakṛtaḥ ⸤parijanakathānuviddhaḥ praveśako nāma vijñeyaḥ nottamamadhyamapuruṣair āca⸤rito nāpy udāttavacanakṛtaḥ prākṛtabhāṣācāraḫ prayogam āsādya kartavyaḥ |||

spṛṣṭa ī⸤hāmṛgāṇāṃ sū...kārāṇāṃ ḍimo yuddham_ yatra tathāvidhā vīthikāḫ panthāno yatra śoL⸤bhane ṅke utsaṅge vīnāṃ pakṣiṇām āyogas saṃbandho yatra sphuṭā daśā svocitā avasthā ye⸤ṣāṃ teṣāṃ rūpakānāṃ mṛgārbhakānāṃ vyavasthā sthitir yatra atha ca nāṭaka¯¯ praka⸤raṇam aṅko vyāyoga eva ca bhāṇas samavakāraṇaś ca vīthī prahasanaṃ ḍimaḥ īhā⸤mṛgaś ca vijñeyo daśamaẖ kāvyalakṣaṇa iti yad daśarūpakākhyaṃ kāvyaṃ tad vadavati⸤ṣṭhamānam_ divyapuruṣāt_ kṛto divyastrīkāraṇopagatayuddhaḥ īhāmṛgas tu kā⸤ryas susamāhitakāvyabandhaś ca prakhyātavastuviṣayāḫ prakhyātodāttanāyakaś cai⸤va ṣaḍrasalakṣaṇayuktaś caturaṃko vai ḍimaẖ kārya ityādi ca daśarūpakasya lakṣa⸤lam abhihitaṃ daśarūpakādhyāye |||

rāsakā mṛgaviśeṣāś ca vāṅkaś cihnam_ rāsakā⸤ṅkaś ca rāsakāṃkaś ca kolahokto nāṭyaprakāraḥ | uktaṃ ca . aṣṭau ṣoḍaśa dvātriṃśad yatra ⸤nṛtyanti gāyakāḥ | piṃḍībaṃndhānusāreṇa tan nṛttaṃ rāsakaṃ vidur iti tālās taruviśeṣā⸤ś caścapuṭacācapuṭādayaś ca

rucirais saikatair abhirāmāẖ

kovidārāś camarakā⸤khyās taravas tatra līnāṃ bhramarapaṅktim ālokya kācit kovidā ralīnāṃ goṣṭīnāṃ pra⸤stāvam akarot_

kiṃkiṇyo ghaṇṭikā auṇādayo tra kiṃkaṇīkāśabdaḥ caṃkva⸤ṇe kiṃkaṇa ceti

śālāṃ jayanaśālā iti prasiddhāḥ

taraṅgavāta eva caṭulaṃ ⸤dolanaṃ dolā yeṣāṃ tān iti vikasanti svarṇapadmāni yasyām_ ratnacūrṇam eva ⸤dhūlis tatpradhānās taṭabhuvo yasyāḥ syandinī nadī ||

|| iti saptādaśas sargaḥ ||