XVIII. Citrayuddhavarṇanam

atha mlānacamūvallīsamudāyavanodayaḥ | āsede rājacakreṇa samudā yavano 'dayaḥ || 18.1 ||

yugmayamakam ||

vikaṭāyāṃ raṇāṭavyāṃ tatra sā trasadasyunā | yāvanī śauryavittaśrīr mumuṣe miṣayodhinā || 18.2 || yayau yāyāyayā yāyā vāv eva vivavāv iva | sā sā 'sāsiḥ sāsusaṃsad udaid ādadadādidoḥ || 18.3 ||

caturakṣaraḥ ||

svarājyabhagnaṃ kruddhākṣaṃ kalinā kapaṭacchidam | surandhrasenānuyayau damayantī dṛḍhaṃ nalam || 18.4a || svarājyabhagnaṃ kruddhākṣaṃ kalinā kapaṭa cchidam | surandhrasenānuyayau damayantī dṛḍhaṃ nalam || 18.4b || tathāśvīyakhurakṣuṇṇā dūram āreṇur ājayaḥ | yathodamajjann abhrābhā dūramā reṇurājayaḥ || 18.5 ||

yugmayamakam ||

pūṣevāmbumucā yāvad ājaghre jiṣṇunā raghuḥ | laghu tāvat tam uddeśaṃ rurur marud ivāpatat || 18.6 || rarāghe 'raṃ raghor arghī ghoraghorair aghair aghūḥ | rurur oghair aghorārgharāghī ghargharaghurghuruḥ || 18.7 ||

dvyakṣaraḥ ||

dhairyaikabaddhakakṣyeṇa dhṛtadhūli vivalgatā | subāhunājimallena nijaghne niṣadho yudhi || 18.8 || prāstāvi līlā prothena sahasā kandukandharām | nirlūnāṃ nayamānena sahasā kandukan dharām || 18.9 || cikitsātītayā gatyā sādadāyī dhṛtiṃ haran | śanakair anaraṇyāṅge dadṛśe saṅgalan gadaḥ || 18.10a ||

niroṣṭhyaḥ ||

cikitsātītayā 'gatyā sādadāyī dhṛtiṃ haran | śanakair anaraṇyāṅge dadṛśe saṃgalan gadaḥ || 18.10b ||

niroṣṭhyaḥ ||

dhaninā dhīnidhānena dhunānenādhunā dhanuḥ | nādhūni nidhanādhānaṃ nānadhīnadhanādhane || 18.11 || maṇḍalaṃ mādyatā kṛtyā paramānanamānayā | āninye mucukundendor māndyam āhvṛcirāhuṇā || 18.12a || maṇḍalaṃ mādyatākṛtyā paramānana mānayā | āninye mucukundendor māndyam āhvṛcirāhuṇā || 18.12b || grasamānam anīkābhām atarāśaṃsayāta | yāmāyatananīkāśaṃ samarāgram abhāsata || 18.13 ||

gūḍhārdhaḥ ||

darśakāśmakabhūpālau viṣvagārambharoṣitau | yoddhuṃ niviviśāte tāv iṣvagāraṃ bharoṣitau || 18.14 || tuṅgeṣumālāsainyotaṃ garjator anyamardanam | dvandvayuddhaṃ tayor iddhaṃ tulām anyonyam āgatam || 18.15 ||

gūḍhacaturthaḥ ||

binduḥ kukuram āpyoccair asamarjunayānataḥ | anūnam ūhe saṃgrāme rasam arjunayānataḥ || 18.16 || sainyanyāsāya senānyaṃ niḥsāmānyaṃ sa mānayan | mahīṃ mahāmahīpālo dūrād aikṣiṣṭa sāmyugīm || 18.17 || kelau kākolakālālakakalakalikālālako 'alīkakālo lokālokaikalokī kila kukalikalākālikākālako 'lam | kākīkākākulolkākulakalalalalallolakīlālakīlaṃ kālīkallolikūlaṃ kalakalakalilaṃ kalkilokaṃ luloke || 18.18 || reje rājādhirājo 'sau rājake tatra visphuran | vāḍavāgnir ivonmagnaḥ sindhukallolamaṇḍale || 18.19 || amuṃ muktvā dviṣāṃ mallo me kalavyaṃsanāya kaḥ | matveti cakre senānyam ekalavyaṃ sa nāyakaḥ || 18.20 || niṣeduṣīr niṣādāṅge nikhanann akhilā mukhe | mṛtyos tṛptyai camūś cakre subandhur nāma sārthakam || 18.21 || asidhārotthite nyasyann avadhīd ambhasīmakam | balo manum anutkrāntanavadhīdambhasīmakam || 18.22 || prorṇunāva śarair varma śaravarmā suśarmaṇaḥ | prāvṛṣeṇya ivāmbhodo dhārāsārais taṭaṃ gireḥ || 18.23 || tasmin so 'py atha nārācān āsa jyatodyatoraṇe | ajñātamokṣasaṃdhānān āsajyāto dyato raṇe || 18.24 || samuddhartuṃ kṣamām ādrīm avipannakule hitā | sahadevacamūgarjā jajṛmbhe kurutāpinī || 18.25a || samud dhartuṃ kṣamā mādrīm avipan nakule hitā | sahadevacamūgarjā jajṛmbhe kurutāpinī || 18.25b || sā senā sahadevasya pātaṅ gantuṃ gajālayā | ninye 'ndhrāgnirucā vṛttaṃ pātaṅgaṃ tuṅgajālayā || 18.26 || krutkaṇḍūcaṇḍapāṇḍityaḥ pāṇḍyo dordaṇḍapiṇḍitaḥ | kāṇḍaiḥ pāṇḍuyaśaḥśauṇḍo dyām akāṇḍe 'py akhaṇḍayat || 18.27 || dharadhīro dharādhāro dhīdhārur adhidhūrdharaḥ | dhārādharair edharudhāṃ rurodha rudhirair dharām || 18.28 || sāndrā saviśikhāsārā suskandhā patrapoṣitā | ucchrāyiṇī drumacchāyā tasyoṣmāṇam aśīśamat || 18.29 || purā nṛpair ekalavya evam āhābhiṣecitaḥ | mattaḥ ko 'nyo bale sadya eva māhābhiṣe citaḥ || 18.30 || pṛthur utkalikālābhā tasya saṅgarasāgare | layaṃ prāpa mahāvartā sā mahābhiṣavāhinī || 18.31a || pṛthurutkalikālābhā tasya saṅgarasāgare | layaṃ prāpa mahāvartā sā mahābhiṣavāhinī || 18.31b || tejasā 'tiśayānena yugandharajasādinam | vimardād ambunā cakre yug andharajasā dinam || 18.32 || bhṛgusūnuhatānekanṛpocitadharātulam | tadīhite sarudhiraṃ dadṛśe samarājinam || 18.33 ||

asaṃyuktaḥ ||

jambho bibhrad bhujau stambhāv iva svānadhare taraḥ | śrutarvaṇy ādadhe vaṃśavivasvān adharetaraḥ || 18.34 || babhre babhruḥ krudhā babhru bhrāntabhru bhrukuṭībharāt | mukham antakavad raudraṃ madrakopadrave drutam || 18.35 ||

atālavyaḥ ||

śibir dyām iva gotrārir ahitas tam asārajāḥ | ujjhan bhiyaḥ papau babhro rahitas tamasārajāḥ || 18.36 || jyāyoyaśaścayacchāya iyājājau jayecchayā | yojyāśocyāśayaś śaṃyuś śaucaśayyāśayā jyayā || 18.37 ||

tālavyaprāyaḥ ||

kahvenaitya śarās tasminn amucyanta kalaṅ ghanāḥ | dikcakre ca yaśassaṅghā namucyantakalaṅghanāḥ || 18.38 || senā rurudhire tena rudhire 'rer ute 'rudhi | rutena sedhinā nāre nādhite 'nādhir edhinā || 18.39 ||

gūḍhapādatrayaḥ ||

tadā nātra savetālarāse dūraṅ gatā raṇāt | kabandhā naṭatām uccair āsedū raṅgatā raṇāt || 18.40 || sāsibhiḥ sādhitāsv ājivasudhāsu yuyutsubhiḥ | yodhān dyulalanāḥ kāntān āliṅgyāptamudo 'bhavan || 18.41 ||

amūrdhanyaḥ ||

dadṛśur bhūridhāmānaṃ kuñjaroparipūṣaṇam | girāv ivograpuṃkhāṃśukuñjaroparipūṣaṇam || 18.42 || sa sauvīram acakṣuṣyaṃ gajasthaḥ karparoddhṛtam | pītvā dīpitakopāgniś cakre prāk pāṭavārjanam || 18.43 || nadīnadānān ninadān adīnān ādau ninādena nudann idānīm | nodan dadānān adunod anindan nānandano dānadadān adūnaḥ || 18.44 || samarodaram āpūrya rasena balaśoṣiṇam | rukmī tīvrotthitaṃ tarṣam ahārṣīd ūṣmadīpanam || 18.45 || athāṣṭakaḥ smaran prītī rājagā mānapāyinīḥ | saṃkhyaṃ caṇḍaiś camūcakrair ājagāmānapāyinīḥ || 18.46 || śrutvā śrutvā mahā śabdaṃ dhyātvā dhyātvā karandhamaḥ | ābhujyābhujya jagrāha pāṇinīyam ivāṣṭakam || 18.47 || pradhane vikṛtā yodhā vidadhur jayasādhanam | krodhaseviśatābādhāsvādanair jaḍasādanam || 18.48 ||

gomūtrikā ||

dhāvann andhaḥ krudhā dhundhau dhunānaḥ kandharādharām | bhīmo 'bhyagān mṛdhaṃ tārkṣya iva nāgajighṛkṣayā || 18.49 || yānasevanahāsinyā nyāsihā navasenayā | vān ato 'hitabhīmo 'stas tamobhītahito navā || 18.50 ||

pratilomānulomapādaḥ ||

athāparo 'pi bhūpālapālīpīluparamparām | āruhya yuyudhe krodhakṣayāvadhi parasparam || 18.51 || bhāsanācaraṇā prāyān āyātā yaśasā matā | rājarājir arodhāsa māyādānasalālasā || 18.52 ||

prātilomyenāparaḥ ślokaḥ ||

sā lalāsa nadāyāmā sadhāror ajirājarā | tāmasāśayatāyānā yā prāṇāracanā sabhā || 18.53 || upasargāḥ kriyāyoge rūpasiddher upāśritāḥ | rājñāṃ nānekadhātūnāṃ krodhe 'bhūvan nirarthakāḥ || 18.54 || sevāvāśiśivāvāse keśakānanakāśake | sedhyā vācyacyavādhyāse ke sthitāji jitāsthike || 18.55 ||

pratilomānulomapādārdhaḥ ||

athāntardṛptanāgādrau raudrarājanyavīcike | nāmajjat tatra bhīṣmaujā bhīṣmakaḥ samarārṇave || 18.56 || tīvrayādaś caras sādhū rodhāvāsamaho 'yane | neyahomasavādhāro dhūssāraś ca dayāvratī || 18.57 ||

pratilomānulomārdhaḥ ||

piṣṭāriḥ pāṃśupītāśo dravadbhaṭaghaṭākulaḥ | raudras tasyājisaṃmardo viśvavidrāvaṇo 'bhavat || 18.58 || ārarāsa dharā sarvā śūrarāddhavarāsavā | vāsarāvasarād astā dhūsarā sadharā darāt || 18.59 ||

murajabandhaḥ ||

tasyāsann uccaraccāpacakramudgarapaṭṭiśāḥ | sāyakāsāradīprāsiprāsaprasarabhāsvarāḥ || 18.60 || sainikā rājakā ruṣṭā mānikā bhāyakā rucā | cārukāyaprakārasthā gurukā rājakāravaḥ || 18.61 ||

murajaḥ ||

saṃsāre sasurāsure susarasas sārair asau sūrisūr asraṃsāsa sarīsarāsir urasā sūrū rasāsārasaḥ | sāsārāsrasirāsaras sarisaras serū rirāṃsāsuraḥ sūrī rāsarasair arer asusurārāso rarāsaurasam || 18.62 || sa tatra bhīṣmako bhīṣmaṃ cakre tat karma dāruṇam | grīṣmoṣmavānavanavad yathā mamlau dviṣāṃ balam || 18.63 || prasenajidanīkinyās senānyā samudā sitā | sātha tasya camūr uccaiḥ senā nyāsam udāsitā || 18.64 || tasyollasadbahalamelakadivyanānā- vidyāmadāstrapaṭalī kaluṣāvalokaḥ | vāyur valāhakakalāpam ivābhilīya līlāvilolam alunād balam ekalavyaḥ || 18.65 ||

gūḍhacaturthaḥ ||

tena śatrukuraṅgebhadviṣā damayatā yudhe | spṛhā ripor dade dūrād viṣādam ayatāyudhe || 18.66 || so 'tha senā dviṣo vīkṣya dravantīr ity avocata | mathane 'nāmiṣo lakṣyasravadbhūrijavo bata || 18.67 ||

gomūtrikā ||

yudhāṃ bhavadbhir uddeśā āsām āsevitā na ke | kva na kīrtimaye sadya āsāmāse vitānake || 18.68 || palāyamānapuruṣaṃ raktapaṅkaplute pathi | atikomalayā gatyā kathaṃ śrīr anuyāsyati || 18.69 || nijatā jani hatveha mānaṃ mā vibhutābhuvi | na ca kācana sārā sā māyā mā riputā puri || 18.70 ||

prātilomyena sa evārthaḥ ||

nākṣamoṣitam ojo na samāptir gūḍhacaryayā | na śalyoddharaṇe yatnaḥ ko 'yaṃ vo 'dharmasambhavaḥ || 18.71 || dhyāmimā kaumudīkāntamānibhā vo na rājitaḥ | kenāsau sahavṛddho 'pi mānibhāvo narā jitaḥ || 18.72 || śauryāsakter viraktās ced uccair ādheyabhīravaḥ | kunte 'ratītās tad yūyam apārthā eva māṃ prati || 18.73 || yā na vārtā satī geyā yāgeatīva nasāvyayā | yāvyasā kin tayā māyā yāmāyā yanavānayā || 18.74 ||

padmam ||

ātmā kauravamokṣeṇa kalaṅkīca kalāsanāt | duḥśāsanānurakto vaḥ kathaṃ bhīmo bhaviṣyati || 18.75a || ātmā kauravamokṣeṇa kalaṅ kīcakalāsanāt | duḥśāsanānurakto vaḥ kathaṃ bhīmo bhaviṣyati || 18.75b || prakṛtyā vimukhaḥ kāntaḥ kṛtānte saṅgato ravān | yasyābhidhā tā mām prākṣīd avasānavidhau sa vaḥ || 18.76a || prakṛtyā vimukhaḥ kāntaḥ kṛtānte saṅgato ravān | yasyābhidhā tā mām prākṣīd avasānavidhau sa vaḥ || 18.76b ||

kathitāpalapitakaḥ ||

eṣā hi bhavato yuddhāt palāyanaparāyaṇān | hasati śrīr daladdantikumbhamuktāsmitodgamaiḥ || 18.77 || ko 'gryaḥ śabdo vartā lakṣmyā nāśā kasmin duḥsandheye | ko 'sau vāso rāśiḥ śloko veṣāyālaṃ tātotī te || 18.78 ||

kathāvastvaparityāgena praśnottaram ||

sa jīvati ruṣā yasya dviṣan dagdho na jīvati | palāyate yas tadbhīto lakṣmīs tasmāt palāyate || 18.79 || cetas ced vīryavimukhaṃ vrīḍā vā svīkṛtā tataḥ | dustarām ātmakarmāṇi gatiṃ mā vo yaśaḥsakhīm || 18.80 ||

kriyāgopitakaḥ ||

digantān nayamānena senām asmad bhiyā raṇāt | sādhu sādho yathārthatvaṃ senānītve tvayārpitam || 18.81 || bhayena yasyāvasaro 'ntare ruṣām arau samāyātaraso na dīyate | yaśaḥpravāho 'sya śuciḥ samīkabhū- marau samāyātaraso nadīyate || 18.82 || sa prāṇiti satejā yaḥ sa vāgmī yudhi vakti yaḥ | asyā iti giraṃ garjan mā naikāṅkakrudhaḥ sakhīn || 18.83 ||

kriyāgopitakaḥ ||

he he rājasabhe kasmād akasmād asi kātarā | eṣā hi velā yuddhe 'tra puṇyapaṇyāpaṇāvaniḥ || 18.84 || yā me matā tām ameyām ehi dānanādāhime | madāvāhāvadāmatānahāsasahānatā || 18.85 ||

sarvatobhadraḥ ||

senāpate patat patyuḥ kṣmācakraṃ vipad ambudhau | ojasā kṣamam uddhartuṃ varāhavapuṣas tava || 18.86 || gajarājakarāveśe jaya jyāvardhitārave | rājyāśā mahatān tārā javamadhye mahardhika || 18.87 ||

ardhabhramaḥ ||

senānyām evam uccair abhidadhuṣi giraṃ dhīratārājamānair ākūtaiḥ śauryayogai rajanikarakarābhāsi tatrāsamokṣaṃ | mānārāme 'vimugdhair asadaruṣi ciraṃ krūradhīrājyamānair āyātair varyavegair ajani karakarā bhāsitatrāsamokṣam || 18.88 ||

gomūtrikāyukpādayamakam ||

atha rundhan dviṣām āśāḥ svaṃ kaidāryam ivāmbudaḥ | puṣṇan balaṃ muktagarjo vijajṛmbhe prasenajit || 18.89 || tvattve tattvavatāṃ tattvī tāvattātītavittavit | vettā vittatatā vitto vivavāv iti vātavat || 18.90 || so 'nujagme 'tha śivinā jāgratā tatphalodaye | vyavasāya ivāryasya daivenārāt praseduṣā || 18.91 || veviśāśaiśavāśvāśīḥ śivāvāśaśavāśivam | viśveśāṃśo viśāṃ vaṃśaṃ śāśāvāśu vaśī śiviḥ || 18.92 || sa tena sārdhaṃ krodheddhakauśalaḥ kośaleśvaraḥ | dadāha dviḍbalaṃ vahniḥ savāyur iva kānanaṃ || 18.93 || niśeśa śaniśīnāśo nāśanān aniśaṃ śanaiḥ | niśānino 'śnann īśānaḥ śūnaśūnān anīnaśat ||18.94 || vaimānikānāṃ tad yuddhaṃ paśyatāṃ navatām agāt | garjate sindhurājājāv arjanāyorjitaṃ spṛhā || 18.95 || mīmāṃsāsūḥ samāṃsāṃsasīmā somasamaḥ samam | samāsa masmasas sāma māsi māsi sa somasut || 18.96 || itaḥ sakeśo lokeśa itaś canaṅkuśaḥ kuśaḥ | kṣiptakṣapitaśastrāstrau kaśāśeṣau babhūvatuḥ || 18.97 || śaṃśīkakaḥ śiśukakiṃśukakośakīśā- śokāṃśuke kuśikakauśikakāśikośaḥ | kāśīśa ke śukikaśākikakāśikāśe keśī kasākaśi śaśāka kuśe śakeśaḥ || 18.98 || sa rājā saṃjahārājau dviṣāṃ tejaḥ svatejasā | rasāntaram ivāptānāṃ śrotasāṃ lavaṇodadhiḥ || 18.99 || sārā saprāṇarakṣā vadhasarasadhavakṣāraṇaprāsarāsā devāsavyā samagrā puri kaṭakaripugrāmasavyāsavāde | dānāsaktebhamakṣā varanamanaravakṣāmabhakte 'sanādā nāsedhavyālamadhyā nijaratir ajani dhyāmalavyādhasenā || 18.100 ||

mahāpratilomānulomaḥ ||

dhṛtvā dhṛtvā dhanur dhīro bahudhā vasudhādhipaḥ | avyādhir vividhair bāṇair vivyādha vyādhavāhinī || 18.101 || bhātā tatrāpaṇiprā yamasamasamadasthāmagatyāpakārā hāvārambhāsanajñā jagati raṇarasavyāsavattākṛtāśā | bhāvānalpākalaṅkāśanir ati gaganasthāvarakṣmāpasenā sodāntadhvānasatrāsaravir iha ratakṣemapathyārayojyā || 18.102 ||

mahān prātilomyenāparaḥ ślokaḥ ||

jyāyorathyāpamakṣetaraharivirasatrāsanadhvāntadāso nāse 'pakṣmā ravasthā nagagatir aniśaṃ kālakalpā navābhā | śātā kṛttāvasavyā saraṇaratigajajñānasambhāravāhā rākāpatyāgamasthādamasamasamayaprāṇipatrātatābhā || 18.103 || tato vīkṣya vipakṣeṇa svapakṣaṃ kṣapitaṃ kṣaṇāt | cukṣubhe 'kṣobhyadākṣiṇyo dākṣiṇātyaḥ kṣitīśvaraḥ || 18.104 || tāpe 'pi patitā pattā pātā pūtatapattapāḥ | pattau pattau tatopete papāta patatāṃ pitā || 18.105 || dāruṇair drogdhṛdārūṇāṃ dāruṇaiḥ samadāruṇaiḥ | dveṣoṣmadūṣitair dṛṣṭair dadāheva diśo daśa || 18.106 || ṭiṭīke kaṭake koṭakuṭau kaukkuṭikākaṭuḥ | kaṭakī kaṭikoṭṭaikakuṭṭāke 'kūṭakaṭṭakaḥ || 18.107 || yatra yatra sa nārācān nirāse rasato ripau | nunnātmā tair ivānūnaṃ mṛtyor vaktre 'viśat sa saḥ || 18.108 || mātā matiṃ matimatām amitām amattām āttaitimā tamitum ītitamītamomāḥ | mītottatām atitamāṃ mamatām atīto muttematotam amimīta tam uttamātmā || 18.109 || udgarjann arjunaḥ kīrtyā harirakṣājvaladrathaḥ | bhīṣmābhān iṣuśayyāyāṃ dviṣo viṣvag asuṣvapat || 18.110 || salālaso 'ses salile salīlaṃ lolālasaḥ sāsusilaṃ lilāsuḥ | sa sīsasalāṃsalasūllasāṃsa- sālo lalāsollalasailasaṃsat || 18.111 || apunarvṛddhaye kruddhas tutodārīn sa tāvataḥ | sarvaṅkaṣo 'pi śaśrāma samasyan yāvato yamaḥ || 18.112 || pāpināpi punānena pīnapīnān anūpinā | pāninānnanipānena pannaṃ pannaṃ pape punaḥ || 18.113 || stambhakais tasya vistāraprastāve stimitais tadā | astam īye samastais tair agastyagrastasindhuvat || 18.114 || dūre darādarād adrer udāro rudraraudraruk | daridrārdro rudaddārā darado 'dadarad radan || 18.115 || vicchāyā cchinnasañcārā śrāntalokā dviṣaś camūḥ | tatpratāpaikataptābhūn madhyāhna iva medinī || 18.116 || puṃpippalo 'lpālpapalāpalepa- palpūlapālo lipilolupo 'lam | pālālapūlopalalāṃ lulopa lolollapāṃ pallipapīlupālīm || 18.117 || uparyupari tadbhagnās tathā jagṛhire pare | diśaḥ pṛthvyo 'pi yenaitaiḥ sambādhā iva menire || 18.118 || yatātatāyī yattāyāṃ yute toyāyitāyatiḥ | yatau yātutayātīye tāyī yāto yayātitām || 18.119 || sa dhīnidher agādhogragarimāpi dharāguroḥ | dhāmnārān nidhanaṃ prāpa parasaṅgarasāgaraḥ || 18.120 ||

saptavyañjanabandhaḥ ||

vivyavāyavayā veyo vāyavīye 'vyaye yuvan | yayāv ayāvyāvayavo yayāv iva yuvā viyat || 18.121 || bhāsurāsis sarābhasyo yamāsye gamayann arīn | jāyamānajayām ājau līlām alabhatābhayaḥ || 18.122 ||

daśavyañjanabandhaḥ ||

rairīr arur arorārir urūro 'rarir ūr arut | ruror arer arer īraṃ rairo rorur araṃ rarau || 18.123 ||

ekākṣaraḥ ||

sāragīḥ sagarānūnadhanasargo manoramaḥ | sarāgarogāgārārigaro 'gremārgam āgamat || 18.124 ||

saptavyañjanabandhaḥ ||

māyātaś cyutim āyātaḥ śobhitaḥ śataśo 'bhitaḥ | sa vyāsaṃ dhāmni savyāsaṃ mānaśevadhim ānaśe || 18.125 ||

ādyantayamakam ||

mīlitāmeyagajataṃ galatturagaṃ āturam | saṃyugaṃ nirjanābhaṃ sa bhinnārātir ajījanat || 18.126 ||

daśavyañjanabandhaḥ ||

āyo dhanāni vibhavas svarasādarīṇā mānodayād iha rayo gamitā vināśam | āyodhanāni vibhavas svarasād arīṇām āno dayādiharayo gamitā vināśam || 18.127 ||

samudgayamakam ||

caṇḍapaṭṭisakuntāsipharatomarabhāsure | turaṅgakuñjarāviddhe saṃbaddho bhīmasaṅgare || 18.128 ||

bhāṣāṣaṭkasamāveśaḥ ||

vāsaro vīrasūryasya saro dhairyotpalaśriyām | vāsaroddhā raṇaśrāme saroṣād vidviṣām abhūt || 18.129 || mahārathavarair ūḍhe sa gajāvalimadyute | uccair atha jaye rūḍhe tatrājāv abhididyute || 18.130 ||

kāñcībandhaḥ ||

samāsito mānayataḥ kalohitaḥ samāsito mānayataḥ kalo hitaḥ | samāsito mā nayataḥ kalohitaḥ sa māsito 'mān ayataḥ kalohitaḥ || 18.131 ||

pādābhyāsaḥ ||

chāyī mṛdhe haṭhājīśa iṣucāpaghaṭākiṇī | atha gāḍhaṃ tadā vīraḥ phalanīḍaṃ babhau sukhī || 18.132 ||

apunaruktākṣaraḥ ||

rā jitas tena śauryākhyo hṛtvārer balarājitaḥ | rājitas tejasā so 'bhūt saṃprāptonnatir ājitaḥ || 18.133 ||

ādyantayamakam ||

sattāpasītānanaśuddhidakṣiṇo vṛttaḥ samānarjanayāpa na śriyā | suvarṇabhūto 'tha surāsavāsano babhāra sarveṇa padena rāmatām || 18.134a || sattāpasītā nanaśuddhidakṣiṇo vṛttaḥ samānarjanayāpa na śriyā | suvarṇabhūto 'tha surāsavāsano babhāra sarveṇa padena rāmatām || 18.134b || sattāpasītā nanaśuddhidakṣiṇo vṛttaḥ samānarjanayāpanaśriyā | suvarṇabhūtotha surāsavāsano babhāra sarveṇa padena rāmatām || 18.134c ||

arthatrayavācī ||

aśramālasyamālasya bhairavāsinivāsini | nāsyāvairasyavairasya dhūḥ purājani rājani || 18.135 || trātarājyakṣamānītimāni tirayad āpadaḥ | aunnatyam āsasādāsau sādā saukhyārtivarjitam || 18.136 || āsīd adakṣamāneṣṭam asya nārikṣaye manaḥ | āsīdadakṣamā neṣṭa icchādvyagrasya sāmani || 18.137 ||

ayugmayamakam ||

raṇāsthāsuviśālāsye kṣiptvārīn antake 'tanau | tenāstau suviśā lāsye bāhū bhānantaketanau || 18.138 ||

pādāntayamakam ||

lāñchitaḥ sāhasārāme sārameyakṣamohanaḥ | mohanaḥ sa babhāv eva bhāve varyakalāñchitaḥ || 18.139 ||

sandaṣṭayamakam ||

hatākhilabalas tena dhvastamuktaiḥ sa saṃyuge | yodhaiḥ katipayais tasthau cintāvān kośalādhipaḥ ||18.140 ||

amūrdhanyaḥ ||

saṃkalpair āhvayan bhaktyā tuṣṭāvāram bhavāhitam | buddham itthaṃ sa rakṣāyai tuṣṭāv ārambhavāhitam || 18.141 || bhavato 'bhavatodaya sūdayasūr avatāravatām anasā manasā | vihatāv iha tāraya māraya mā sura mā suramānavane navane || 18.142 ||

āvaliḥ ||

svāmisya gātram etat me paśyase hā hatāḥ prajāḥ | dīyatāṃ dhīr ayuktārthe na rajena tamena vā || 18.143a || svāmi sya gātram etat me paśya sehā hatāḥ prajāḥ | dīyatāṃ dhīr ayuktā 'rthe naraje 'nata me navā || 18.143b ||

apaśabdābhāsaḥ ||

mandhānam antaṃ sadamandayānam andhānamantaṃ sa daman dayā na | mām eti dhītārimahānayā te mā meti dhītārim ahānayāte || 18.144 ||

saṃpuṭayamakam ||

bhavatas tava he nātha kathitā gaditā mayā | bhindhi dārayatāpāya tāṃ me rājayaśobhayā || 18.145 ||

punaruktyābhāsaḥ ||

trātum tam atha śānto 'pi samjagme yudbhuvā jinaḥ | anugrahe 'nugrāhyasya yānty amārgam apīśvarāḥ || 18.146 || lakṣmīkalpanakāśitaḥ kaliniśāmitre sthito 'bhyudyame puṇyāp phiṭṭitasūtir añjalirasāsvādaprasādavratī | nirvāṇānuguṇākṛtir jvalitayā vaktraśriyā yaḥ pare reme śīlapathe pupoṣa niyame medhām atīte smare || 18.147 ||

kavikāvyanāmagarbhañ cakram ||

jvaladbhir vyāpakair dhāmnāṃ pūr ayan nītimā raṇe | sa tasthau prātihāyair dyāṃ pūrayann ītimāraṇe || 18.148 || damyānāṃ dṛḍhaduḥkhadāyidahanaṃ dattvā dviṣāṃ dāhanaiḥ kṣipraṃ kṣepadaśāṃ ca tūla tulayā dhīpāvanaḥ pāvanaiḥ | bhogyair bhogibhujaṃ prasenajitam apy āhlādya vaidyotanais tatsenāsu ca jīvavarṣaṇakaraiḥ sa prātihāyair babhau || 18.149 || kalayan namitaṃ vicāpalāsyaṃ saraṇāśaṃ vipadāti rohitāntam | natatāmarasena vātyayālaṃ sarasānīkam arātitas samānam || 18.150a || kalayan na mitaṃ vicāpalāsyaṃ saraṇāśaṃ vipadātirohitāntam | na tatāma rase navātyayālaṃ sarasānīkam arātitas samānam || 18.150b ||

mahāyamakam ||

srastastamberamāsthe mathitarathapathe suptasaptau samāpte sve sainye dainyadoṣād iti jinajanitaiḥ prātihāryair ahāryaiḥ | mantrāmbhaḥstambhitoṣmasphuraṇa iva phaṇī kapphiṇo 'thābhyupāyaṃ janyasyājanyamukteḥ śivam avabubudhe nāparaṃ buddhabhakteḥ ||151 ||

kapphiṇābhyudaye mahākāvye citrayuddhavarṇano nāmāṣṭadaśaḥ sargaḥ ||