catuścatvāriṃśaḥ sargaḥ|
teṣāṃ kriyāphalavatāṃ raṇamūrdhni siddhi-
māvāñchatāmatha nirargalaceṣṭitānām|
uttasthurapratimatatpratibandhahetu-
bhūtā vināyakagaṇā iva mattanāgāḥ||1||
yodhaṃ nihantumarimutpatitaṃ viṣāṇa-
daṇḍapratiṣṭhacaraṇaṃ kariṇaḥ sakhaḍgam|
ānarca siddhajanatotpaladāmacakrai-
dīrghotkaṭaiḥ suravadhūśca kaṭākṣamokṣaiḥ||2||
ādīpitā kuliśakarkaśadantadaṇḍa-
saṃghaṭṭajena śikhinotpatatā śarālī|
lagnā dṛḍhaṃ dviradakumbhataṭe rarāja
dāvāgnisaṃhatirivāñjanaśailaśṛṅge||3||
reje gajendragurusaṃgaraghaṭyamāna-
dantāgrakoṣakaṭakaiḥ kṣatajokṣitaiḥ kṣmā|
aprāptavīrakṛtaśokakṛśāmarastrī-
velladbhujāgalitakāñcanakambuśobhaiḥ||4||
valgatpravīravinipātitakhaḍgayaṣṭi-
dhārānikṛttakaranirgataraktavartiḥ|
dhātucchaṭāruṇitanirjharavāripūra-
saṃcāralagnagirivibhramamāpa nāgaḥ||5||
jyākṛṣṭimaṇḍalitakārmukamuktahema-
nārācarājivikarālaśirāḥ karīndraḥ|
dadhre taṭāntaritatigmakarordhvaraśmi-
rekhāvakīrṇaśikharodayaśailalīlām||6||
āghrātumanyakarimaṇḍaladānagandha-
mūrdhvīkṛtātanukarārgaladaṇḍa ekaḥ|
śūragrahāya nabhaso 'vatarītumiccho-
rhastāvalambanamadādiva divyanāryāḥ||7||
tastāra vāraṇapatirvapuṣājivartma
vindhyāvanīdhra iva jaṅgamatāmupetaḥ|
ādīrghapuṣkarakaronnatavaṃśadaṇḍa-
randhrotthitapracuraśīkaranarmadāmbhāḥ||8||
vakṣomaṇisthitibhṛtaḥ sphuṭabindukarpa-
piñjūṣasaṃdhisavalitrayakaṇṭhabhāgāḥ|
sattalpalā bṛhadavagrahatāmratālu-
haryalpapecakamadhucchavidantaveṣṭāḥ||9||
āsrastakukṣikalaviṅkadṛśaḥ sugandhi-
niḥśvāsabindukaṇakīrṇakarārgalāgrāḥ|
sasvastikasthitivibhaktavidupratiṣṭha-
kumbhottamāṅgapṛthusāndrasamudgapādāḥ||10||
susnigdhabindunicitacchavayo vibhakta-
niryāṇadīrghakarapuṣkarabālapucchāḥ|
śūrā varāhajaghanāḥ parayugmaroma-
sāndratvaco natanirāyatasūkṣmakeśāḥ||11||
bhagnāmaradviradamutpalasaptaparṇa-
cūtātimuktakasugandhi śaranmadhūttham|
saṃvāditāṃ nayadahargaṇamañjanena
senāmataṅgajagaṇā mumucurmadāmbhaḥ||12||
(cakkalakam)
māṇikyadīdhitiśikhākapiśaprakāśa-
māyodhane subhaṭahastatalavyapāstam|
cakraṃ papāta pariṇāhini nāgakumbha-
bhāge 'staśailaśirasīva sitāṃśubimbam||13||
mātaṅgakarṇapavanāhatakumbhakūṭa-
sidūradhūlikapilasphuradabhrapaṅktiḥ|
vyāpāryamāṇakaravālanikṛttarakta-
siktaślathatvagiva dūramadṛśyata dyauḥ||14||
abhyetya matsaravipāṭaladṛṣṭivalga-
dulkālatā yuyudhire kṛtamerukampam|
dānāmbupātaśamitonnatadantadaṇḍa-
saṃghaṭṭapāvakaśikhānikarāḥ karīndrāḥ||15||
tārāpathaṃ gajapatiḥ pṛthukarṇatāla-
nirdhūtakumbhataṭagairikadhūlidigdhaiḥ|
śārīcakāra karaśīkarabinduvṛndaiḥ
saṃdhyāruṇairnabha ivoḍugaṇaiḥ pradoṣaḥ||16||
nārācabhinnakaṭakūṭavimuktarakta-
lākṣāruṇaśravaṇacāmarabhūṣaṇo 'nyaḥ|
dadhre darīmukhavinirgatadāvavahni-
jvālākalāpavikaṭāñjanaśailaśobhām||17||
cakrurgajāḥ śravaṇatālasamīradhūta-
kumbhasthalaskhalitagairikareṇudigdhāḥ|
siddhāṅganākarakuśeśayakīryamāṇa-
mandārakesaraparāgahatā ivāśāḥ||18||
saudāminībhiriva khaḍgalatāvalībhi-
rambhodharairiva gajaiḥ sphuṭapaṅkanīlaiḥ|
reje śikhaṇḍibhirivocchikhapicchabhāra-
śobhādharairiṣubhirājighanartuvṛttiḥ||19||
vistāridantaparighotplutavīrayodha-
bhāsvatkarālakaravālavilūnamūlaḥ|
stamberamasya raṇamūrdhani kālatāla-
vṛntaśriyaṃ nipatito viadhāra karṇaḥ||20||
hastena śātaśatarakalpitam uttamāṅga-
masracchaṭāruṇaśiroruhapallavāṅkam|
nākapraveśagurumaṅgalaratnakumbha-
mūrdhvīcakāra mṛtavīrajanasya nāgaḥ||21||
ullāsivīrakaramuktavilolabarhi-
śaṅkudrumasphuritakānanacakravālam|
astādriśṛṅgamiva niṣpatadardhacandra-
nakṣatramālamabhavatkarikumbhapīṭham||22||
hastārgalābhirabhitaḥ paripīvarābhi-
rāsphālitā sakṛdabhūtsurakuñjarāṇām|
pātālarandhrapatiteva vidhūtaddhūli-
jālāndhakārapihitākhiladigdharitrī||23||
stamberamo daśanakopakarālaraśmi-
tantrīguṇāṃ śithilakuñcitapuṣpakarāgrām|
hastārgalāmabhṛta tūryaninādahṛṣṭa-
nṛtyatkabandhasamarāṅganaraṅgavīṇām||24||
ālakṣyamāṇavivṛtāruṇatālumūla-
muttambhitāṅkuśaniruddhakarālakumbham|
āghrāsiṣuḥ pratimataṅgajadānagandha-
māmīlitekṣaṇayugaṃ pṛtanāgajaughāḥ||25||
gaṇḍasthalaiḥ śravaṇatālavidhūtakumbha-
sindūradhūliparipāṭalitaṃ madāmbhaḥ|
meghā iva kṣatajamakṣatapakṣadaitya-
senāvināśapiśunaṃ vavṛṣurgajendrāḥ||26||
sīmantitāribhaṭamaṇḍalamaśvavāra-
muktasya saṃśritasuvarṇagirestadānīm|
lakṣmībhṛtaḥ smaramūrdhni harerahāri
cetaḥ kṣaṇādiva sudarśanadhārayārāt||27||
bhūmerdivaśca pṛthukukṣipuṭāttadānīṃ
nirdāritā niśitapattraśarairnipetuḥ|
valgatpadātikaravālavilūyamānāḥ
sthūlānttratantrya iva kāñcanakārmukajyāḥ||28||
nānāśirasravinipātavirugṇakhaḍga-
dhārārajaḥ kaluṣitoṣṇakaraprakāśam|
vyāpāritā yudhi bhiyeva gṛhītadikka-
mālakṣyatāmbaramapi prapalāyamānam||29||
ātenuṣāṃ śiśiradīdhitidhāmapāṇḍu-
māścaryakarmaṭhatayā pramadoddhatānām|
saṅgrāmabhūmirasipattravanāvṛtāpi
nākopabhogasukhaheturabhūdbhaṭānām||30||
senāmataṅgajagaṇasya kaṭhorakumbha-
bhāgāspadāsu raṇamaṅgalamāliksāsu|
preṅkhatpatattramarutastarasā nipetu-
reke śilīmukhagaṇā apare vyudasthuḥ||31||
chinnāḥ kathaṃcidadhibhūmigatapratiṣṭhāḥ
preṅkhanmayūkhanikurambakṛtaprakāśāḥ|
āsansamīkanikaṣopalapaṭṭahema-
lekhāḥ suraughagajatākaladhautakakṣyāḥ||32||
tīkṣṇārdhacandraśaradāritamāhavāgra-
lakṣmīpayodharayugaṃ karikumbhayugmam|
uttuṅgapīvaramaliptatārāmabhīka-
klṛptena śoṇaruciśoṇitakuṅkumena||33||
klṛptā (kṛttā) vacūlamaṇidaṇḍaśilāvalagnaḥ
ketoḥ paṭo vigalita sma samīkalakṣmyāḥ|
ahnāya paṭṭaka ivedumarīcipāṇḍu-
ruttuṅgapīnakarikumbhakucāspadaśrīḥ||34||
sanmattavāraṇaviṭaṅkakarālaśobha-
saṅgrāmaharmyaśihino dadhati sma lakṣmīm|
śaṅkuvrajāḥ khacitacandrakacakravāla-
kalmāṣitāmbudapathāḥ subhaṭairvimuktāḥ||35||
madyanmataṅgajasaroṣavimṛdyamāna-
yodhocchvasatkṣatajakuṅkumapaṅkacarcāḥ|
vyātenurarcicayipantya ivādareṇa
cakreṣu kūbarigaṇasya raṇāṅganorvyaḥ||36||
vīkṣyāgrato nipatitaṃ yudhi nāgarāja-
muttambhitaṃ samaramūrdhni radārgalābhyām|
ālolapuṣkarapuṭāñjalinā saśokaḥ
saṃbhāvayanniva gajaḥ subhaṭairvyaloki||37||
āpāṇḍuraśravaṇacāmararājahaṃsa-
saṅgrāmasindhupulinadviradādhirūḍhaḥ|
vaikuṇṭhamapyatiśayāluranekacakra-
kṛttārimaṇḍalaśirāḥ śriyam āpa yodhaḥ||38||
preṅkhatkarālakarapuṣkarabindujāla-
payucchvasaddaśanamaṇḍalacāru'sobhāḥ|
vyāpāritā yudhi bhaṭairdviṣatāṃ vadhāya
khaḍgā mataṅgajagaṇāśca samaṃ virejuḥ||39||
mātaṅgakumbhayugalaṃ samavartipāda-
pīṭhadvayākṛti niśātakṛpāṇabāhuḥ|
utplutya kaścidahitasya guruprahāra-
mūrchākulasy subhaṭo 'chinnaduttamāṅgam||40||
manyuṃ vyaneṣata na saṃyati nāpi darpā-
dacyoṣatājihata nājihateśca bhītim|
śauryāttathātraṣiṣata sphuratāsināpi
nākadviṣo 'paṇiṣatāsubhireva saṃkhye||41||
anyonyamājuhuvuṣāṃ viṣameṣu dhairya-
bandhādviśṛṅkhalamacaskhaluṣāṃ ca teṣām|
prāvartatātirabhasena tirohitārka-
tārāpathaḥ saśapatho raṇasaṃprahāraḥ||42||
yodhāḥ parasparamapāraparamparāka-
paryākulāḥ śaraparamparayā tadānīm|
kampānukampyabhayakātarasaṃparāya-
pārāyaṇapraṇayinastvarayā parīyuḥ||43||
utpullave sapadi maṇḍalamabhyadhāva-
dasthādvicitraracanaiḥ karaṇaprapañcaiḥ|
saṅgrāmaraṅgabhuvi yodhajano gṛhīta-
carmāsiyaṣṭiriti nṛttamiva vyatānīt||44||
saṃskārahānirahitā dadhato viśuddhi-
māsāditaśrutipathāḥ sphuṭasaṃdhiyogāḥ|
śabdā ivātanuphalā ghaṭitaprabandhā-
ścakrurmahodayajuṣo viśikhāḥ prayokt.Rn||45||
valgatsu vājiṣu calatsu ratheṣvamandaṃ
dhāvatsu kuñjarakuleṣu surāpagāsīt|
nirdhūtanirdalitamerunitambadhūli-
sāndrībhavatkanakavālukakūlakacchā||46||
senāturaṅgakhurakoṭivipāṭyamāna-
hemācalāsitaśiloddhatadhūlidigdhāḥ|
āsañjagatpralayakālaniśāvatāra-
ghorāndhakārakaluṣā iva digvibhāgāḥ||47||
sāvarṇyanihnutataya dalitendranīla-
dhūlicchaṭāpihitadigvidiśi trilokyām|
āsanpravīrakarapaṅkajasaṃniviṣṭāḥ
khaḍgāḥ karālamaṇimaṇḍitamuṣṭimeyāḥ||48||
senāvimardadalitakṣitidhūtadhūli-
jālāndhakārapihitākhilavigrahāṇām|
līnaṃ kaṭeṣu madasaurabhalupyamāna-
saṃdehamohaghaṭanaiḥ kariṇāṃ dvirephaiḥ||49||
senāvimardavidalanmaṇicakravāla-
cūrṇotthitaiḥ sitasitetararaktapītaiḥ|
śailasya dhātunikarairiva nākamārga-
māsedivadbhirudasecitarāṃ rajobhiḥ||50||
tasminrajastamasi tigmarīcibimba-
mācchādya tasthuṣi diśaḥ sakalāśca sāndre|
anyonyamauhiṣata heṣitaghoraghoṣa-
bṛṃhāravānumitavājigajā bhaṭaughāḥ||51||
ākāśasindhumakarī naganāgadāna-
paṅkacchaṭāvanivadhūtpalamaṅgalasrak|
dikkāminīsaralasaṃgatacārudīrgha-
veṇīlatā samaradurdinamegharājiḥ||52||
piṅgaprabhāvikaṭahetihiraṇmayādri-
skandhāgnidhūmapaṭalī viyadutpapāta|
senāturaṅgakhuravajraśikhābhighāta-
piṣṭendranīlamaṇimaṇḍaladhūlilekhā||53||
(yugalakam)
uttiṣṭhati sā dalitāruṇaratnareṇu-
rāśirvicitramaṇicūrṇakaṇāvakīrṇaḥ|
vindhyāvanīdhra iva vartma rurutsuruṣṇa-
raśmeḥ punarvividhadhātuśatānuviddhaḥ||54||
valgatturaṅgakhurakoṭinipātapiṣṭa-
satpadmarāgamaṇireṇukarālitaśrīḥ|
reje tarāṃ taruṇividrumarāgadigdha-
dugdhodadhipratimitaḥ sphaṭikāśmareṇuḥ||55||
vyomodapaptadupataptamarīcidīptiḥ
sāvarṇyanihnutatayānupalakṣitaśrīḥ|
saṃdarśayañjalamayīmiva sṛṣṭimāśu
vaidūryareṇunikaraḥ sthagitākhilāśaḥ||56||
diṅmaṇḍalaṃ navavidūrajaratnarāśi-
reṇūtkarairnabhasi saṃtamasībhavadbhiḥ|
ācakrame taraṇikūbaricakranemi-
niṣpiṣṭanākaparamāṇugaṇāyamānaiḥ||57||
niḥśvāsamārutasamīraṇakoṭarastha-
senāturaṅgakhurapiṣ.ṭamahīrajaskān|
ādhmāsiṣu kathamapi tridaśāmarāri-
yodhā jaḍīkṛtaravānsamarāya śaṅkhān||58||
saṃvītakṛtsnabhuvanatritayāntarāla-
sāndrībhavatkṣitirajaḥsthagitaprakāśāḥ|
āhvāsatādhiraṇavartma parasparaṃ te
bhogāvalībhirupalakṣitanāmadheyāḥ||59||
utthāya cāvanitalātkamalāsanāṇḍa-
paryantadarśanakutūhalineva dūram|
skandheṣvakāri marutāṃ padamoghlepa-
luptāṃśumālimahasā rajasoddhatena||60||
saṃśiśriye vidalitāsitaratnahema-
paṭṭotthitātanurajaḥpaṭalāvagāḍhaiḥ|
dhūmrībhavadbhirabhito dhavalātapattra-
khaṇḍairupaplutaniśākaramaṇḍalaśrīḥ||61||
chattrairnyapāti śitaśalyaśarābhighāta-
rugṇābhirāmakaladhautamayoccadaṇḍaiḥ|
āyodhanāvanitaloddhatapṛṣṭhalagna-
dhūlīvitānagurubhārabharādivoccaiḥ||62||
ścyotanbharādayamapahnutavāsaraśrīḥ
śāntiṃ purā nayati dānajalaplavo mām|
ityaurvareṇa rajasā karikarṇarandhra-
durgeṣvanāgatamivābhivicintya lilye||63||
saṅgrāmavartmani rajaḥpaṭalāvakīrṇe
nirmagnavegaparivartanaśūnyacakram|
kṛcchreṇa kūbarikulaṃ yamadārḍhyaśāli
naivendriyairiva manaścakṛṣe turaṃgaiḥ||64||
ākampitāvaninirargalavegapāta-
niḥspandamūkitaviśaṅkaṭapārśvaghaṇṭaiḥ|
anyonyamapyanavalokya rajondhakāre
hastāvamarśaghaṭitairyuyudhe gajendraiḥ||65||
pralayābhramalīmasāṃ dadhānaḥ śriyam āyodhanavartmani nyarautsīt|
atanurgurusainyareṇurāśirgrahakallola ivoṣṇaraśmibimbam||66||
siktena saktakaṭa(tatkaṭavi)nirgatabhūridāna-
dhārāpravāhakṛtabaṃhimabhistadānīm|
sainye nyaśāmi tarasā rajasoddhatena
gambhīrakuñjarakarojjhitavārivarṣaiḥ||67||
aste rajovisaravāsasi nāgagaṇḍa-
viṣyandibhirmadajalairapavattritāṅgyaḥ|
saṃvivyire daśa diśaḥ suracāpacakra-
niṣṭhyūtaniṣṭhuraśarātanupuṅkhapakṣaiḥ||68||
kaṭavigalitadānāmbhobhirāvartamāna-
pratimapatitacakraiḥ kṣmātale kuñjarāṇām|
nabhasi ca karamuktaiḥ śīkarairucchaladbhiḥ
kṣapitaghanaparāgo ratnasānustadāsīt||69||
itthaṃ darpāndhagandhadviradakaṭataṭīniṣṭhyaniṣṭhyūtadāna-
srotaḥsaṃtānamiśrīkṛtavikṛtakaraprāntavāntāmbusekaiḥ|
śānteṣvaśāntakāntivyuparamaparamāpārapūreṣu yuddha-
kṣoṇīkṣodeṣu ratnācalaśirasi punaḥ saṃgaro
'bhūdbhaṭānām||70||
iti śrībālabṛhaspatyanujīvino vāgīśvarāṅkasya
vidyādhipatyaparanāmno mahākave rājānakaśrīratnākarasya kṛtau
ratnāṅke haravijaye mahākāvye gajāśvasaṃmardo nāma
catuścatvāriṃśattamaḥ sargaḥ|