|| śubham astu ||
|| yatkṛte madanenānṛjuhā
vatāṃ devayoṣid dadhre sa sumālī nāma daityas tām arisenāṃ juhāva yuddhāyāhūtavā
n_ anṛjur vakraḥ hāvaś ceṣṭāviśeṣaḥ
tato surāṇām antaṃ vidyādharagaṇe atati ga
cchati sati sa sumālī tām eva nānā bahuvidham airirac cikṣe¯¯mati sambandhaḥ | ītī
nām upadravāṇāṃ tottā vyathako vināśaka ityarthaḥ | atra kartari ceti ṣaṣṭhīsamāsa
pratiṣedho na bhavati janikartuḫ prakṛtir ity anena tadanitvatasya jñāpitatvāt_ atī
nānā inasya prabhorano ratham atikrāntaḥ svāmiratham atikramya paramparan_ nataṃ ragā
nūno navo nā puruṣo na kiṃ tarhi purāṇaḥ susāṃsaḥ suṣṭhu sahāṃsābhyāṃ vartate balavā
n ityarthaḥ asusāsāsiḥ asusau prāṇāntakāriṇāv āsaś
sya sa irā bhūs tayā rorā daridrā arayo yasya tenaivāhṛtatvāt_ nūna iti no ādeśo
nastanakhāś ca prabhayā iti sādhuś e
luṅi rūpam_ atrottaratra ca vyākhyāntaraṃ kvacit saṃbhaved api na kṛtaṃ kliṣṭatvād grantha
gauravabhayāc ca
smārais sudṛḍhair amarṣibhis sapatnair nikṛttāś chinnāḥ | samantapañcakaṃ
kṣettram_ tatpakṣe tu ripukaṇṭhā rāmarṣiṇā kṛttāḥ seti ca pṛthakpadenorvī viśeṣyate
tena sumālinā samare kenāghāniṣata sarve nihatāḥ bhagnāẖ ketuś chattraṃ patākā ca
yasyās tathāvidhayā ca tatsenayā ca kā dhṛtā na kayācit_ sarvaiva pracurala
jjābhūd ityarthaḥ | aghāniṣateti hanter luṅi ciṇvadbhāvaḥ | iḍāgamaś ca
aneka i
ti pratyekaṃ ripūṇāṃ saṃrambheṇa praharaṇā t_
aibhaṃ kaṭaṃ gajagaṇḍaṃ bhedea
pralayaṃ nītvā kayā senayā nāroci sarvayaiva śobhitam_ navasāyakaṭaṅkayā
navaśaraśobhayā
vyatijaghnuḥ parasparaṃ jaḍhruḥ
tihāre taṅabhāvaḥ
ye dantino niścitam eva rasāṃ
vidārayām āsuḥ | tair gajā daityasambandhinām urasāṃ pīvaratvaṃ ke nābhinandanti sma
sarva evābhyanandan_ kṣitivattadbhede pāṭanābhāvāt_ kecit pādābhyāsānurodhena
nābhinann iti paṭhanti tat tu na yuktam_ luṅi nākāralopasyālākṣāṇikatvāt_
nairguṇyam akiṃcitkaratvam āśrao
śunyo yam iti pratijñā kṛtā
kṣye guṇābhāvaṃ bhajato dantatā akārāntatā prāṇininā pratijñātā anyathā hi la
ghūpadhatvād guṇas syāt_
amitaṃ sthūlam_ varaṃ cotkṛṣṭaṃ kalevaraṃ śarīraṃ śivābhir amanā
k_ cakale saṃkhyātam_ kalaśabdasaṃkhyānayor asthiśeṣatvaṃ gamitaṃ cādṛśyata māṃ
sārthitayā vicāritam_
śrīvṛkṣaḥ kharjūrī cāvartaviśeṣau anyatra śrīvṛkṣo bi
lvaḥ kharjūrī ca taruviśeṣaḥ paryāptā varṇa
k kaṃ śiro yeṣām_ vaṭaś ca nyagrodhaḥ varṇakāś candanataravaḥ
mānavatāṃ śūrāṇāṃ ra
bhaso bhilāṣaḥ tasmāt tayā nākaśri
lyablope pañcamī tasyāś ca tadabhisaraṇodyatāyā raṇadhūlyā triyāmā rātrir ā
dadhe kṛtā tayeti vā hetutṛtīyā aham anayā vṛto ham anayā vṛta iti yas ta
d dhetukas teṣāṃ raṇas taddhūlyetyarthaḥ navena stutyā tāntayā khinnayā śūrāṇāṃ punaḫ pu
naś cāṭukaraṇāt_
sīmantayāmāsa dvidhākarot_
jayāvāptiṃ kāṃkṣanti ye
rayas tān ativismaar abhayaṃ yā
citaẖ kāṃ senāṃ kṣiṇoti sma na kāṃcit_
prajñāta¯¯¯m it_ a
nāhataṃ lakṣaṇaṃ dhvajo yasyeti na tu virodhaḥ bhīṣmo śāntanavaḥ cety api
abdeṣu jaladeṣūtkānāṃ mayūrāṇām āgamakṛd asau siṃhanādasamṛddhyābhūt_ tayā sva
naśriyāsya cecchayā bhaṭā yoddhuṃ āṣṭayā
pra
bhaṃjano vāyur api bhāsvān ravir api amaradviṣām iti jāsiniprahaṇeti ṣaṣṭhī
asau gaṇo līlālasaṃ kṛtvā lalāsa cikrīḍa | sālāṃsas sālatarusamaskandhaḥ
salilasyollolas taraṅgas tadvallolo sir yasya sa suṣṭhūllasatīti sūllasaḫ pra
muditaḥ | aṃsalo balavān sāsaḥ sahāsena prāsena dhanuṣā vā vartate asatī tininditā lālasā vāñchā yeṣāṃ te asallālasā māraṇodyatā ripavas teṣā
m asūṃl lunāti yas sa tathoktaḥ
parvāṇy utsavās sandhayaś ca kṣmābhṛto nṛpāḫ parvaa
ṭakas skandhāvāro nitambaś ca surakuṃjaras suraśreṣṭhaḥ devagajaś ca pūrvatra vṛndā
rakanāgakuṃjaraiḫ pūjyamānam iti samāsaḥ
sādino gajāśvārohāḥ teṣāṃ tāno
vistīrṇatānāsti yasyāṃ tādṛśī sā senā tena gaṇena sāditā avasādaṃ nītā
sahasā ca ditā khaṇḍitā do avakhaṇḍane rabhasāt saṃyugamitā gamitā
anye
ṣu viṣayeukhkha
saṃ krodhaṃ yayā tādṛśī yā matā jñātā sā nīlavajrākhyasya daityasya senā tīkṣṇavartmabhi
ẖ khaṇḍ
viṣaṃ vartmany apāṅgadeśe yeṣām iti kṛtvā sārā prakṛṣṭā ābhā yasyāḥ śubha ārāsa
ś śabdo yasyās sāratā sāvaṣṭambhatvaṃ ssyo rasā bhūmis tama eva mātā
masaṃ prajñāditvād aṇ_
viluptajyākaḥ chinnamaurvīkaḥ | indraḥ svāmī yasyās tādṛśīṃ
tāṃ senāṃ sa gaṇo vadhīd avadhanataḥ | ekāgratayā avadhair vā ahatair vānataḫ praṇataḥ
kānkā gaṇakāḥ prakriyā śailī tatra jyā grahāṇām asphuṭānāṃ jīveti pra
siddhā sphuṭīkaraṇayuktiḥ kendraṃ madhyamandabhedena dvividhaḥ mvya
thā caitat tathā tacchāstrād evāvagantavyam_ atra pakṣe aviluptety akārapraśleṣaḥ
nandi
no dṛśo sṛgraktaṃ tenaiva lohitā babhūvuḥ yasya tādṛśo nīlavajrajātīyo nāsṛgāla
ḫ pratibhāty api tu sṛgāla eva palāyamānatvāt_
śailādir nandī tasyobhayaṃ balaṃ sau
ṣṭhavarūpaṃ senākhyaṃ ca dhuryatayā uru prabhūtas
divyā yatayo devarṣayaḥ khaṃ rurudhuḥ abhayaṃ kṛtvā draṣṭuṃ
kaṭakas sainyaṃ nitambaś ca
praṇa
tānām atītidānaṃrūpayā vācā c¯
r utsatām acchinnapravāhatvaṃ yayau yato bhagnadānaaaś ca
¯¯ goṣṭhī
gandharvasenā teja
s surārīṇām ahārṣīt_ ata eva nṛjvālā puruṣatejas tadabhidhā nāsti yeṣām_
ete tejasvinaḫ puruṣā iti na kaścit tānvyavaharatītyarthaḥ yeṣāṃ dhāvatām anṛjvā
kuṭilayā gatyā raṇe sthitir alābhi prāptā
śivasyāpatyaṃ śaivaḥ kumāraḥ śivādi
bhyo ṇ_ sa raṇāganaṃ viveśa ardhacandraś candrakhaṇḍo pi vāhinī gaṅgāpi nāgās sarpā
api viśveṣāṃ samagrāṇāṃ śāvānāṃ śiśūnām īśo vibhur adhidevatā śaiśavaṃ bālya
m_ śavānāā
śās sṛgālīsaṃghā yatra raṇāṅgane viśāṃ vaśī janānāṃ madhye jitendriyaḥ |
asau kumāro ripucamūṃ nighnanyaśo dadhat_ babhāru papau vā ¯i¯
pāne vibhāṣā dheṭkor iti vibhāṣā caṅādeśaḥ tāṃ saṅgrāmabhūmimṛto gataḥ ka
ruṇām adadhat_ adhārayan_ tāmasāvṛtaḥ krodhāviṣṭaḥ
tanucchāyaṃ śarīrakā
ntir eva timiram_ vibhāṣā senāsureti napuṃsakam_ tārako nāma daityaḥ tārakā
ṇi ca jyotīṃṣi
sukumāraḥ tās senā dakṣatayā śastā api sannayodhās savyadhāś ca
mahāsinā vyadhād akarot_ akṣatāśa akhaṃḍitāsthaḥ sannayas sunītiḥ dhāma
hāsinā tejasā prahasanaśā¯¯¯ vyadhajapor anupasarga ity ap_
tārakākhya
prabhṛtayo daityāḥ
danave dānavānāṃ jananyai śubhadātā śreyasaḥ khaṃḍayitā kumā
raḥ saṃgrāmāṅganaṃ gataḥ daityān avasyan_ a
ndanānāṃ vegena śuśubhe catā
sa kumāras samīke raṇe tasya ripos sainikānekaśaḫ pratyekaṃ śaṃ sukhena kṣe
ptuṃ śaśāṅka camūbhi racitā camūraiś ca mṛgabhedaiś citā vyāptā satī śrīr yeṣāṃ
śaśikeśasya candramauler aṃśakas sutaḥ | aśokā pramuditā kauśikī gau
rī yatra samīke śiśur bālaḥ | ata eva śukī krīḍāśukabhṛt_ aśūko durdāntaḥ
kekinām īśo mahāmayūraḥ tasyā kāśas samantād bhrājyamānaḥ kauśikaḥ śa
kraḥ sa yathā varṣeṇāvarjayati | mayūraṃ tathāsāv api nijaṃ samarottejanayā
śūkā karuṇā
tasya ṣaṇmukhāni raṇacchayāśobhīni padmānīvādhiṣṭhitavatī śrī
s sainikair dṛṣṭā padmāny api ṣaṭcaraṇānām alīnāṃ chāyayā śobhāśīlāni
te
daityās taṃ ripuṃ saṃkhye raṇe purastād agrato jitaṃ manvānās tadīyaiś śarais tepus sa
ntaptāḥ jātāḥ
piva so py astādrau puṃjitam eva dhāma dhārayati
sa īśaśiśuḥ kumāraḥ śaraiś śā
rā āśā nāma śrīḥ paryantān ārarau jagrāha | śoe
cakriṇas sarpās tāṃ
śātayan bhindan_ tathā sudarśanaḥ śauricakraṃ tasyeva śrīr yasya so pi caa
haribāhum āśritaḥ śatruśirāṃsi śātayati śūrayati sādhv iti śūrī vikrāntaḥ
sādhukāriṇi ceti ṇiniḥ | aśriyā rorā daridrā aṃśavo yasya sa śaśina
m īrayati nyakkarotīti śaśīro rāhus tam aśnātīti śaśīrāśī rāhughātī reśi
no hiṃsakāḥ reśṛ hiṃsāyām_ tān api śṛo
ḫ pratiripuṃ śaśan_ āplutibhir gacchan_ ariśa iti saṃkhyaikavacanāc ca vīpsāyām
iti śas_
tasya bāṇair āhatā daityā aprāptā gatir gamanaṃ saṃjñā ca cetanā yaiḥ kri
yāyogeṇa ca śūnyatāṃ gatā nivyāpārā āsann upasargāḫ prādaya iva te hi kriyāyo
gam antareṇa gatisaṃjñāṃ na pratilabhante upasargāḥ kriyāyoge gatiś ceti vacanā
t_ upasargavyapadeśaś ca yogyatāvaśāt_ |
sāravān balī kas tasmai spṛhāṃ na cakā
ra | sajjātīyāya sujanmane jātyantācchabandhunīti svārthe cchaḥ tasya camūḥ śatrūn atīyā
yād aticakkrāma sajjā sannaddhā sāravān_ ninādayuktān_
dānavartibhir dāna
vānāṃ gatibhiḥ kṣuṇṇaṃ tadraṇavartma tena tam iti karmaṇi la
kāraḥ tadīye ca samare gajaiś śobhitam_ dānavartibhiḥ madajalapravartaā
śīlair madasthair vā
asau kumāro dvako¯¯kopena gṛhītaśubhaśobhaṣ ṣaṭ ca mukhāni
bibhradgayāsuraghāna
nirasitum ityarthaḥ atha ca dhvanitam_ ṣaḍjasya svarasya nyāso yeṣu mukheṣu tāni ta
thā tadbhāvenopalakṣitāni mukhāny aṃśu
śubhaśrīr abhiyayāv iti
taṃ gayāsuraṃ nighnatā tenādayā kṛtā nirdayam eva tam a
vadhīd ityarthaḥ | astārātinā nirākṛtadviṣā tatsenayā ca śaravarṣeṇa tamaẖ kṛta
m_ tārātinādayā uccair atiśayena nadantyā
sa guhaẖ kair asurair āko ā
r udasāhi soḍhaḥ kekī mayūra īrako retā yasya nāsti kutsitā kāra
katīti vā karmaṇy aṇ_ karakā aśanivarṣaṃ tasya kārakaś śakraḥ tasyārayo daityā
s tān rujatīti kvip_ ākekara
kair niṣprabhaiḥ ruca dīptau taruvistīrṇaṃ kaṃ śiraḥ | ūrū vā yeṣāṃ tais
tārakākhyasya daitya
syāntasthitir maraṇam_ tāraṇāṃ ca muktāmaṇīnāṃ kāntā sthitiḥ ramyam avasthānam_
ojaḫ prabhā
māninā cittenopalakṣitā caṇḍī tāṃ raṇabhuvamitā gatā
nimā paricchedo yasyāḥ mamatayāhaṅkāreṇa amitā aparicchinnā
tayā nikṛttā
viparyayeṇa ca niviṣṭā grīvā yasya tadbhāvaṃ gato bhaṭas svaṃ pṛṣṭam ivāpaśyat_
bhartuś śivasyāṅke āratayā krīḍitayā anayā saṃgrāmasado gāhi viloḍi
tam_ yā śrutir iva
ye pāṭhakāle ca yaa
sā bhagavaty eṇāriṇā siṃhe
raṇerāṃ samarabhuvaṃ rīṇā śliṣṭā rarāṇa siṃhanādam akarot_ pramāpaṇaṃ hiṃsa
naṃ mīñ_ hiṃsāyām anyatra pramā vikrīyāṇāṃ padārthānāṃ paricchedaḥ paṇo mūlyam_
bhaṭā yodhāḥ svāmigrāhyabhogodgrāhyakāś ca niṣadyā āpaā
ṇunā rorau vegavāhitvād rahitāv ūrū yasya te
dhvani tasyāraṇiẖ kāraṇaṃ tattulyasiṃhanādetyarthaḥ tathā aṇavaḫ prāṇās teṣām u
raṇair hiṃsābhir upalakṣitā rīś śleṣo maittrī rīṅ_ śleṣaṇa iti dhātuṣu keṣāṃci
t pāṭhāt_ tām īrayanti kṣipantīti variṇeti ^^
viśeṣataḥ
sā devī sadṛśātmano yuddhayogyasvabhāvān asurān avetya ¯¯¯
devānāṃ naur ivābhāvāt_ tayaiva teṣāṃ tato vistāritatvāt_ aritrāsakṛt_ arī
ṇāṃ bhayajananī ari
śrotraṃ ¯¯ arabha
ṇārahito dhyāsas samarādhiṣṭhānaṃ yasyāḥ sā dhyātā ca satī kṣatasādhvasā bhinnata
ākhyā¯¯¯na
subabhūva bhagavatīkṛtatv
t_
tadīyo rathamardaḥ kṣiter natam asthāvaratām adāt_ natās sthāvarā
dayo yasya tadbhāvaṃ dadau sāpi madād anirjitaripur aratā ca krīḍā¯¯¯na tasthau —
acchā nirmalā anaghā
āsthāsu viṣaye alpakapratimā na mahājanais sadṛśī samyag āśāpūraṇā
t_ śobhanā sthā¯¯¯yasyāḥ
utpātadeśīyair upadravasa
dṛśais
tayā tadāśu tvaritais tam asitimā kṛṣṇatvaṃ dadhre | navo nūtanaḥ kaś ca mā
vo manuṣyas tasyās tad asitaṃ rūośdhananidānata
sarva evocchvastaḥ
vajraketur nāma daityaḥ tayāghānīti viśeṣakam_ savyāpasavyau
vāmadakṣiṇau yā satataṃ hatārivargāvadātā ca nirmalā gajamadenānando ya
sya tādṛśena hariṇā siṃhenāsurān yātā tān prati dhāvitā na sundarān_ durnirīkṣā
n_ asravatā gajarudhiraliptena atra prathamārdhād dvitīyārdham ekaikenākṣa
reṇāntaritaṃ nirgacchatīti samaṃjaso yaṃ bandhaḥ |
amitā yudhā balaṃhalapraharaṇā
sā ripuraṇe māyārūpā mūrtīr asrākṣīn nirmitavatī ripusenā ca tayā yudhā yuddhe
na damitā satī sāsrākṣī savāṣpanayanā kṛtā
sā caṇḍī seśāsu salokapā
lāsu
padam_ saśaṃsā stutiyuktā śiśuṣūḥ | jalavatsalā sāśā jayābhilāṣiṇa
s tān syaty antaṃ nayatīti sāśasā āśu śīghram_ śaśīśaṃ haraṃ śīyate gacchatī
ti śaśīśa
siṃhas taṃ sūyati prerayati yā sā
tathā paṃcatāṃ maraṇam api
svassado devāḥ teṣāṃ
sā samaaṃ¯¯¯tārā saṃsārottārakāriṇī
tena kāraṇenādyauvidadhuḥ
vīthīmārgamaṃḍalā
ni yuddhaśāstroktās saṃcāraviśeṣāḥ | ākāo
s sūryasya panthā dakṣiṇottaralakṣaṇaḥ | maṇḍalaṃ raviśaśinogo vā
dantasya kośāḫ pratimā tat a
dantaprahārān dadan_
vyādhim akarot_
caturaśrā harā ca
caṃdyās siṃhasya tanur aribhir jaghne tāḍitā
saruñjitaravā siṃhanādayuktā surāś cārisainyāni saṃruji savyathāni vida
dhuḥ taravāribhiḥ khaḍgais
tatpuruṣa i
ṣṭadvandvatāṃ prakaṭaṃ kalahatvaṃ yayuḥ
viruddham_
āsu oā
sādī hayārohaśivaprāṇaḥ
sā bhū
bhṛtasutā pārvatī raṇe tāsu pṛtanāsu dānavān kiṃ na na yātā niścitam eva yā
tetyarthaḥ sā āsvtimātrāsu ninādaikaparāsu aṅgāni hastyaśvarathapattayas te
ṣāṃ parakīyāṇāṃ nāśe rasas saktiḥ tatra tiṣṭhanti yās tāsu tārakābhayottāraṇahe
tavas sainyās subhaṭā yāsāṃ tāsu sā tu nānāvidhair anīkānām ānanaiḥ bhāsitā śo
bhane ca nyāse vyūharacanāyāṃ caāḥ tatparā kṛttiś carma saiva vāsas tenopalakṣitāṃ
savāsavena pāpena vartamānā yā attir bhakṣaṇaṃ tatra kṛta āyāsas samantād ya
tno yayā ata eva svasthā sukhena tiṣṭhantī sarāśanā kāṃcīyuktā aṅganā kalyā
ṇāṅgī aṅabhina
asisā tathā
rasas samarahevākaḥ śṛṅgārādiś ca citrai
ś citrakāvyavadbhir api śloko yaśāḥ vṛttabandhaś ca sargas sṛṣṭir vicchedasthānaṃ ca
sā raṇābdheḫ pāraṃ yiyāsur sadvairimaṇḍalam iyāyeti sambandhaḥ | aṃśukāny e
va sītā¯s sītālakṣitāḫ paṭāḥ te au
nte rathā ¯e
rtamānāḥ sahāyasair nārācair vartamānāḥ sāsūyāś ca yeyāḥ yātavyāḥ yāsu tādṛ
śīṣu pṛtanāsu satīṣu rājitā anumaaca
tāmasānāṃ pāpaikaratānāṃ kāyān syati paryantaṃ nayati yā sāyakeṣv āse ca
prāse raso yasyās sā āāaḥ sāranutā sajjaeyasis sakhaḍgā
ṣṭhu suvati pareṣāṃ prerayati yā sā tathā śobhanaṃ ca yudhyata iti suyut_ saṃgrā
manipuṇā rājitetyādiślokasya viparyayeṇa pāṭhe ślokāntaraṃ jāyate
tatrānurasā anukūlahevākā sāraṃ syantīti sārasā
nti parān khedayantīti tāmā yodhās tatsamūhena nutā śliṣṭaṃ spaṣṭaṃ
mṛdhe raṇe dāmo
daraṃ vardhamānam anukurvann ānandenāmodena ca kusumādisaurabheṇa raṃjito e
nacij jitas sa daityo nāgaṃ gajam ārūḍho vipāṭhaiś ca śarair virasitaḥ ¯¯¯¯
granthaparamārthe bhramatimohaṃ ca
naiṣṭhuryena samo grāvā pāṣāṇo yasyā
s sā caṇḍī savājibhiḥ sāśvair api vāsavena ca sahājis saṃgrāmo yeṣāṃ tair aribhi
r nāsahyata yataḥ śaktyā samaapūrṇā
sādhvasenāvahata āyāsaḥ prayatno yatra tathā kṛ
tvā te dviṣas tām abhiyayuḥ tān atra raṇe sā saṃu
dir ayaṃ śita āsaḥ tīkṣṇaḥ kuntas sa eva ravis tatas trāso yasyās sakāśāt_ avirasa
tāñchitā avairasyenāyatā sotsāhetyarthaḥ heti khede vasā asthirasas tasyā a
dhvā mārgo sthīny eva taṃ syati vināśayati yā sā
tathā sajjātis sujanmā ekā
śeti bhagavatī nāma sajje vātir ekatra utkarṣo yasyāḥ
tā
sā caikā anaṃśā niravayavā sakṛd ekatra nirdeśe py anyatra ta¯¯¯
ijyata
iti yājyo haras tasya jāyayā caṇḍyā yeye yātavye ri¯¯¯
jaoyunakti yā tayā yudhi jit_
syatarair yojyā jyāyayā sā ijyayā yā jyayā yāgena thm aśakya
yā
vidhunā tulyamātmā¯
rvatyā nayā sapatnasenāghāni niisamūhaḥ
sā dhūmrākhyasya daityasyodaa
kham_ aujasvikaḥ tejasvī
vigatena garuḍagāminā hariṇā tejitābhā sa
tī sā devy ajite śatrau gavibhūmau nate sati t
bhā dīptirāsaś śabdaḥ tau vividhau yasyāḥ rājitam age parvate gataṃ gamanaṃ yasyā ā
jirā yuddhapradā ca
keṣāṃ natām aurjityaṃ kṣayaṃ nivāsam anayat_ nijagṛhe te
ṣām aiśvaryam akarod ityarthaḥ anyeṣām anatānāṃ tu jīvitaṃ kṣayaṃ vināśaṃ nināye
ti saṃbandhaḥ
sadā santataṃ tayā nagajayā pārvatyā tadbalaṃ hatam_ sadānaṃ samadaṃ
gajānāṃ yātaṃ gamanaṃ yasyāḥ tayā vīrāṇāṃ vāhinyā caṃ bhrājitam_
akalpaṃ kalpā
ntāvadhi ś ca veṣaḥ
tāretyādi viśeṣakam_ sā vaiṣṇavī nāma devatā ci
treṇa yuddhaviśeṣeṇa parāṃ śobhām asmayā garvaśūnyā satī babhāra yā dviṣatas sakā
śāt parāṃci parāṅmukhāni surasainyāni trāyate sma kīdṛśī taranty asmān mumukṣavaś śū
rāḥ | ceti bh
ya pratipakṣānupakṣayaṃ nayantīti tīratarutasaḥ iṃḥ arātibhī rāto datto ya urutara
s tāraḫ pyā yataḥ | ati
anijāś śatravaḥ jānujena javena ja rūnānalpabalān_ ajījanat_
janayāmāsa anujananī bhūtānāṃ karuṇāparatvād apareva mātā sāpi janany eva
a¯¯ṃnaṃ jānānā paśum iva kampyamānaṃ janaṃ manyamānetya
rthaḥ nicājinena carmaṇopalakṣitā
samare brāhmī śriyam āsadat prāpeti vi
śeṣakam_ adabhrā prabhūtā anindye ity akārapraśleṣaḥ dakṣāṇāṃ praguṇayodhānāṃ mānaṃ cchyanti chinantīti dakṣamānacchāḥ tādṛśāḥ
s samantād avasādo yatra ¯¯¯āditvād ac_ bhadrā gajaviśeṣās teṣāṃ aśvānāṃ ke
tūnāṃ ca sviśeṣau
prāṃśavaẖ ketavo dantinas tai
ś ca yatra tasmin raṇe śāntatām aprāptāṃ tāṃ ke tudanti sma na kecid avyathayan_ yato
viśikhair vistīrṇāṃ niśāṃ kurvatīm_ śaravarṣeṇa navenācchāditatvāt_
anya
theti prasiddhaviparītena prakāreṇa hṛdayāni vidhyatīti hṛdayāvit_ nahi
dhṛtidhṛdhīti kvipi dīrghaḥ |
gīrvāṇās surāḥ tajjanao
s sarataḥ palāyamānān ripūn ālokya tuṣṭā anu ca tadanantaram_ tām aindrīm avasara
tas teṣu teṣu prasaṅgeṣu nutām aupetivatī
araya eva palāyana
paratvena rallā mṛgās tadālīr alam ṛ
maragoṣṭhīgṛdhnuḥ līlayā lunāti śatrūṃś chinattīti līlālūḥ l
syollolair vilāsair lalās savilāsāḥ | arālāś ca ekā yāsām_
śikhaṃḍebhedaḥ
ahno
dinasyāṣṭānāaṃ
ṣṭa sthagitavatī askena
śaṃkhapaāṣāv api
sā tāpadaṃ sthiratarasāraṃ cātū
raẖkandukanicayair āsta
tayā eā
nuttayā preritayā tanu tūm
gais surair aśkayā ¯¯¯
agni
ś ca devatā yasyās sarvatrāgnikalibhyāṃ ḍhag iti ḍhak_
¯
pradeśāḥ yasyāḥ tādṛgareḥ kariṇām eva sindhūnāṃ ¯¯
yā bhinnā tāṃ yāmyām āsādya kṛtapuṃkhaś ca śāstrakuśalo pi saṃhitaśaro vā daityalo
ko nānyavattiṣṭa na punar āgataḥ tayaiva hatatvāt_ yādhikaṃ prabhūtaṃ kaṭakasya cchā
yayā śuśubhe yamasyeyaṃ yāmyā yaa
yāmyā svatayā nijatvena vaivasvatayā
tayā yamānusṛtayā bhṛkuṭyā na muktā
airāvataṃ suragajam ārūḍhaḥ sa vidyujji
hvo yayau tayā dhiyā satāṃ garhyo nindanīyo yayā śatruṣu vairam evāvataṃso yasya
tadbhāvaṃ dadhau bhūṣaṇam iva vairaṃ dhṛtavān ityarthaḥ
tejasvimaṇḍalaṃ sūryabimbam api
antardhir māraṇam adarśanaṃ ca astā acalā yena
astā āyāso yatas ātathā |
samāyeṣu cāpakṣayātinī yā samā sarvatra suravarge samadṛṣṭiḥ
kṣapātinī vā yojyam_ nītipā nayapālinī gaṇarecitaṃ gaṇair aśakyatvā
t tyaktaṃ cvitā
maṃḍalaṃ puram api tac cāgameṣu vāruṇyā vṛttam u
ktam_
lālitaṃ vidhutaṃelī kṛpā
ṇikā līlābhir lalitṃtā raṃ tamyatvaṃ tayā tatā vistīrṇā tālaiẖ karaghātais tā
lataruvaetatilaa¯¯¯lakāraḍakārāṇāṃ ekatvasmaraṇād evam ukta
m_
vispaṣṭaṃ sundākhyasya daityasya rasitaṃ yāsu kumudvaty astu sundaryas sitāś ca bha
vanti
sābhimānā manasvino raṇāṅgane rejuḥ ṭaṅka āyudhabhedaḥ
vāyavyā vāyur de
vatā yasyāḥ vāyyatupitruśaso yat_ vāyave vā hitā vāyavyā bhagavādibhyo yat_
asyā api maṇḍalavṛttam evoktam_
sā aāsaṃkhyasahas saṅgrāmasahiṣṇuḥ śātaṭaṅkayā tīkṣṇāyudhaviśe¯¯
hulyena rundhānayā sthagayantyā
analakāni nalakair alakaiś ca śūnyāni nalakāni
jaṃghāsthīni
svanaśriyā dhvanadbhiś ca yodhais sā vaināyakī garīyasy abhūt_ amā pa
ricchedarahitā āvar vai ¯¯rya
sūcīromābhidhasya daityasya yā camūs tāṃ vaināyakīm abhyayu
ṅkta samāskanditavatī sā tayā devyā tatra raṇe āse nirasteti viśeṣakam_ ||
asaṃkhyasaṃkhyā gaṇanātītasaṃgrāmā avadbhiḫ a
prabhayā samṛddhā antāṃ dayante rakṣa
nti ye mahādaityās tais sevitā deṅ_ rakṣaṇe sāsahastatayā saprāsakaratvena
aśāntasārā santatotkarṣā ahia
sā balena ditāḥ khaṃḍitās senānāṃ
śattruśriyā yātānusṛtā avitrastarāsā nirbhayasiṃhanādā addhā niścitam eva
satama krodhe
tasya daityasya senayā samarabhūmer ālīya vinaśya lulā
yāyino mahiṣagāmino yamasyālayaṃ bhavanaṃ yaye prayātam_ vikal
hmagais spaṣṭair diśas sthagayantyā atha ca vikarṇā bhujagā ajihmagā bhavantīti vi
rodhāḥ teṣāṃ kuṭilagatitvāt_ līlāyāyibhir yayubhiḥ aśvair ullolā yeyā a
bhigamyā yasyām_ lāya ādānam arthād ripūṇāṃ tatra lolayā sābhilāṣayā lāyo
grahaṇaṃ tadvatī gṛhyamāṇā lolūyā ripuviṣayā lavanecchā yasyās tayā lāya
iti lī dravīkaraṇa ity asya caurādikasyāciprayogaḥ
pādapātibhiḫ padātibhiḥ
tato tśtyojyam_
navāś śa¯emoaāklāntā
uddāmaveś
mabhiś co¯¯ṅkhaāpuruṣaṃ ¯¯
āsurī
pṛtanā nānā bahuvidham ariṃ dhunānā sasāra yayau tarjano ripūṇāṃ bhartsano yo guṇā
sphoṭo jyābhighātas tena saha vartamānā dhīrā yodhagaṇā yasyām_
kālikā meghamālā
uāā
cakraṃ kartṛbhūtaṃ cakāra nīrandhrasamayacchat_
sā vārāhī rarāsa ninādam akarot_ a
ptau tais saha vartate yā sārasya balayā
ratīti sarā
bhir vartamānamānam arisamūho yasyāḥ | āsānāṃ prāsānāṃ ā
tiṣu yahatvāt_
mṛdhe raṇe sā cā
muṇḍā lokottarayā rucā ruruce sthirājis santataraṇā sā rā
asthnāṃ rājibhis sārā dṛḍheti tu vyākhyāyāṃ na virodhaḥ
taddānavānāṃ sainyaṃ marutāṃ ga
ṇaṃ devavargam āsa nicikṣepa tadā ¯¯
asamarutā prabhūtataraninādā
rājarājasya vaiśravaṇaa
nā śuśubhe āsāro vegavadvarṣam_ karmaṇy aṇ_
kācic ca
mūẖ kṛṣṇayā śārvareṇa timireṇār
minaḥ sakāśād aparṇā apagataṛṇā babhūva gaurīva sāpi pracuraḥ śāa¯¯
sambandhī rāgo yasya tadbhāvena śriyā śliṣṭā aparṇā ca nāmnā
atikrāntaṃ
ma tejo yeṣāṃ tādṛśā¯¯¯¯
dhena hiṃāṃ amarṣitāṃ samatsaratvam avaśyam āpnuvanti
yātavo rākṣasā
varam utkṛ
ṣṭaṃ tadraṇaṃ pāṃsumayena tara
ti śūrajano nāmna ucitamaram atyartham akarot_
uromaṇiḥ lakṣaṇaviśeṣaḥ
kaustubhaś ca puraskāro grataẖ ā
janapūjyaḥ
anayā nair ṛtyā vidviṣo ripūn āyāsayasāṃ khedayantyā ru
runāmno daityasya senā hatā ananyasamā lokātītā samāyā cchadmaprahāri
ṇī sayayadhiṣṭhitā
dānavā evāhayaḥ tair vinaṣṭaṃ gajair iva te pi dā
navāhino madajalabhṛtaḥ kalāpas sainyasamudāyaḥ piṃchaṃ ca
nāma ghano mayūraś ca
meghanīlo nāma daityaḥ meghaiś ca nīlaḥ
śarair vyāpti
r digantācchādanaṃ śaravyasya ca lakṣyasyāptir upagamaḥ kṛtapuṃkhāḥ śastrāstra
kuśalāḥ saṃhitāś ca
aśakras svargo yena ca
daityaḥ krauryaṃ gataḥ sandhānuṣaṃ nādam akarot_ svasainikānāṃ nāśena yaḥ krodha
s tadanuṣaṅgāt_
pattrabhaṃgo vāhanaviśeṣaḥ patracchedyaṃ ca
yasya jyā dhanur guṇo na
vam apūrvaṃ dhvanitā tena daityena jyāyaā
tānavaṃ nītā
balinau bhujau yasya navā āyasābhā yasya balibhuk_ kākaḥ sa
vāyaso na bhavatīti ca virodhaḥ
sārāṇāṃ ā
ttaraḥ | asya ca sāā
sarge ruva iti ghañ ca na pravṛttaḥ kṛtyaluṭor bahulam iti bāhulakāt_
ane
na meghanīlena dviṣas senaiva nāyikā nunnā preritā satī nābhāji no api tu
bhagnā sevitā ceti viśeṣakam_ sahye jetuṃ śakyaḫ parvatabhedaś ca mahībhṛ
drājā parvataś ca sāmarthyāt sahya eva anyathā virodhāsaṅgatis syāt_ balabhadro
balena kalyāṇī haladharaś ca
dharaś ca
samucchrāyaś ca anilaval lolena līlā evollolā vīcayo yasya lolayati
parān palāyayatīti lolī tena
elyā ca lūnāni dviṣāmānanāny eva tucchatvān nalāni tṛṇaviśeṣā yena ardha
candrāś śaraviśeṣā eva nakhāḥ | ardhacandrākhyāś ca nakhā nakhakṣatāni
go vaskandas surataṃ ca abhīkena nirbhayena kāminā ca abhājīti bhaṃjaś ca ci
ṇīti nalope kṛte rūpam_
anukṛtaṃ krūrapātam alātam ulmue
tatsambandhinaḥ khaḍgasya sādhutā śreṣṭhatvam āsīt_ sā ca bhūś śarabhinnapātālā dhutā
ca kampitāsīt_ pātālam adhastano deśaḥ
prastārapratihārau prasāraṇa
ti kariṇāṃ sāmajatvaṃ sāma
tpattir dṛṣṭā bha¯¯¯ho
tasminn apsarasāṃ dṛṣṭayaḫ patitāḥ | atikrāntāẖ kalāvāṃś candraḥ | atiśayena ca yaẖ kalāvān_ gītacittrādi
nipuṇaḥ tatra yoṣitaś cakṣuṣprītim āsādayanti
dṛśenāsinā nivibhāsī nitarāṃ vidyotanaśīlaḥ |
anekamukhatā bahūpāyatvaṃ
caturānanatvaṃ ca hater hananasya yugapatsamaye
rtā vidhāyakaḥ kamalā lakṣmīs tasyā asano pahartā kamalāsanaś ca brahmā
¯
yāya ca vāyusambandhine vayovyayāya śarīranāśāya yo suro¯¯ tacchīlaḥ
rthe vayasā ca śarīraṃ lakṣyate ayāvyair akutsitaiḥ ¯¯¯
niṣpratibandhāya vyeyo viśeṣaṇāti
tena saha saṃgrāmārthinī yā ri
pusenā raṇājiram āpat_
mitam_ ajarā
śakyā aṃjanām agatā vyaktim aprāptā bhayenādṛṣṭigocaratvāt_ nighātāya ri
puhataye āgamanaṃ yasyāḥ
saṃyoge kriyāṃ vyāpāraṃ pratyakṣaṇiko rasikaḥ
dṛśasyāpyasya krameṇa yugapad vā virodhaẖ kalaho yan nābhavat tac cittram āścaryam_
kenacid api prakāreṇāmunā saha yoddhuṃ kaścid api na pragalbho bhūd ityarthaḥ |
atha ca virodho dhvanyate akṣaṇikaẖ kālāntarasthāyī tasya kramayaugapadyābhyā
m arthakriyāṃ prati virodho nupapattir nābhavad iti bauddhadarśane hi bhāvānām artha
kriyākāritvam eva sattvam_ yad āhuḥ yad evārthakriyākāri tad eva paramārtha
sad iti tac ca kṣaṇasthitidharmaṇa eva bhāvasyopapadyate | a¯
yaugapadyābhyāṃ tadvirodhāt_ tasya hi krameṇa tatkaraṇe
dvitīyasmin kṣaṇe tadabhāvā¯¯¯ kriyāṃ kurvīteti saṃkṣepaḥ
spaṣṭasaṃghaṭṭā rathā
yeṣāṃ te ¯¯ahayat_
tatra vīrabhadre dviṣaẖ kopāveśaṃ cakkruḥ śūratām āpnoti ca dānavānāṃ
ca ṛtiṃ gatiṃ nivartayati yas tasmin_
yaś caṇḍīśo ūr
samānaso nirabhilāṣahṛdayaḥ sa ripusenā dagdhuṃ palālena samā na paśya
ti na tṛṇatulyā eva maū
sa matimāṃs tayā atimānavayā lokātī
tayām āyayā camūr avamā adhogatijuṣaś cakkre yayā viśvam api vismaya
mayāsīt_
bhogina īśvarās sarpāś ca bhadrā gajaviśeṣāś ca
¯¯¯ṣṭāsu
dikṣu lokān yaśasā raṃjayann ājau na pariśrāntaḥ na vā dhairyā¯¯a
āsuram asurasamūhaṃ vāśabdaḥ samuccaye
yat sainyaṃ ruṣābhyāgatam_ ada e
tad duddum upatāpapradaṃ trimūrti ¯¯¯¯ damayāmāsa mūrtitrayadhāraṇād brahma
ṇā tulyaḥ ¯¯¯
ṅkāaākṣayat_
prahlādā
khyasya daityasya tadā senācakkraṃ candramasāsevi yuddhāyā¯¯¯ri tato nanta
raṃ tad evāse nirastam_
rasād vīrākhyād aśāntenānivṛttena daśā śatṝṇām ava
sthās tāsām antena vināśahetunā kalāpinā satūṇīreṇa kalāś cāpno
ti yas tena kṣasā
adhikamaṇḍalau sampūrṇabimbau
paribhrājakasya tu karo dhigatakamaṇḍaluḥ | evam ādau copamānopameyayo
ś śabdamātreṇāpi sāmyasadbhāvād upamātvaṃ cintyam_
bhagnaprabhāvaraṇaṃ ya
sya tādṛśaṃ tad daityacakkram abhūt_ aśvi turagānvitam api sāndraprabhaivāvaraṇaṃ
yasya
^śvitā varṇa ity ato dyudbhyo luṅīti lu
ṅi parasmaipade puṣādi sūtreṇa cleraṅābhedaḥ
saṃyugasyotkarṣeṇa bhairavair bhīṣa
ṇais tridaśānām asurāṇāṃ ca maṇḍalair yudhi diśaḫ pūritāḥ prāvṛṣīvṛtata tu saṃ
yugais saṃgatahalāṅgair utkaiś ca rāḥ
bhā api tisṛṣu daśāsu śaiśavādikāsv asuraṃ prāṇapradaṃ maṇḍaṃ poṣaṇārtha
m ācāmaṃ lānti
ḍāmarāḥ śūrāḥ
n prāpuḥ taiś cāroci ā
ṇatāṃ kuntajātīyam āyudhaṃ dadhānaiḥ |
amalena kīnāśena yamenāmalakīnāṃ
ca nāśena śūnyām_
tena daityena dviṣāṃ senā navaṃ tāmasaṃ krodhaṃ añjasā spaṣṭaṃ
āveśi praveśitā aṃśarāgaḥ
sa ā
mardako gaṇo sya śarabhasya dūramastaṃ kṣiptam atra raṇe śaranikaraṃ a
yapradasya raṇagajasya totratāṃ kṣo
vān_ tāṃ śattrusenām asyato nirākurvataḥ
harayo śvās siṃhāś ca kūvarī rathaḥ
sa ketu
s tasmin samare ripūṇāṃ kṣatim aa
dhomukhānāṃ ovānāmoghā yodham asthitāṃ karaṃkaśeṣatvaṃ prāptaṃ nācāma
nti sma sarva eva bubhujire
sa nā puruṣo lalāṭenāṣṭāpadaṃ caturaṅgaphala
m anukurvan raṇabhuvam āyatāṃ āgacchatāṃ ripūṇām āyatāṃ dīrghāṃ āpadamasoṣṭa ja
nitavān_ tuṅganāsas samunnataghoṇaḥ
sa dhūrjaṭir vāhinyā senayā asurasa
mūhaṃ kṛcchrayan parikliśnan na vyaraṃsīt_ durussahatvaṃ śrayan_ durabhibhavaṃ bhaja
n_ navaṃ cāhīnāṃ sarpāṇāṃ nyāsaṃ hārādiracanāṃ karoti yaḥ
virūpāṇi vi
kṛtāni viṣamāṇi ca kṣveḍā dhvaniviśeṣaḥ kṣveḍaṃ ca viṣam_
sa śaṃbhuraurasasya
sūnoḥ kumārasya ¯¯
tkarṣāv ūrū yasya sūrir vidvān_ ases sāreṇa balena ruṇaddhīti kvip_ sasiraṃ
kaṇṭhanāḍīḫm atyartham_
nityas sanātanaḥ
aṃjano nīlapītādirūpeṇa vyaktaḥ | upayujyata ity upayo
ni nayanānyeva tāny api nityamaṃjanasyopayogenānarmāṇyanarmākhyarogarahitāni kriyante |
saṃharo jaṭābaddhavāsukiḥ sāravāsu ripusenāṣvātatāṃ kirāta
tām
tā ca na cāndhakakṣayāt kirātārjunayuddham avarakālam iti puravety aṅgasaṅgati
ś śaṃ
pūrvam abhinivṛttatvāt_
vahnigarbhasya yā camūs sā tu vibhunā haragaje
mare ahani divasa eva hatā ata eva hariṇais saha gavi bhūmau vigatā sa
mupaviṣṭā sāyāsā sayatnāpi bhuvi bhūmadhye sāaṣṭakuntā
īśā
no haraḥ | āśānanāni diṅmukhāni viśikhair aniśaṃ santataṃ
n eva laṃghitas spṛṣṭaḥ | śiśunā bālena śaśinā nāsty aṃśunāśo yasya ata eva niśo
rātrer anūnaḥ nānāṃśo bahuvidhāvatāraḥ | nā puruṣaḥ pauruṣavān ityarthaḥ
satī mātrā
sainyādisāmagrī yasya tādṛg acyuto harir yatra maṇḍale ¯¯paro rthas saṃpadyate
thā niyatam agamyam avaśyaṃ bhavati | kila tasya toraṇopāntam iti
andhayatīty andhakaṃ ca gūḍhakriyāpadādi yathā | ātāmrair āmrapadair navodgatair yāma
vatīrucitām_ | tām adhunaiva smṛtvā mama hṛdayaṃ dīryate śatadheti
jīvitam eva
dhanaṃ muṣṇanoṃmāl
mālā yasya sakusumāś cālakāś cūrṇakuntalā yasya tādṛśaṃ savyaṃ vāmaṃ dehārdhaṃ
bhartā dhārayit vā
īśitā vibhus tā ripūṇāṃ ketumatīs senā śataśas taiś śarair atu
tta e
śātitāśaś śatṝṇāṃ gāa
tāṃśur yasya tadbhāvenāt ato vyāptaḥ tottā ripūṇāṃ vyathakaḥ | aśitā yajñādiphala
sya bhoktā āśāsvatanti santataṃ gacchantīty āśātaiḥ diṅmukhaprasāribhiḥ śitais tī
kṣṇaiḥ
viśikhāvaliś śarapaṅktiḥ | viśikhāsu ca rathyāsu balir upahāraḥ |
tadā bha
gavān reje vīryasya padaṃ sthānam_ | samadas sābhimānaḥ sahito hitakārī stuto na
yo yasya yatas sākṣānnayaṃ vetti kṣatāmataḥ kṣapitaripuḥ | ataḥ ślokā kvacin mātrā
viparivṛttau ślokāntaram utpadyate tasyārthaḥ varyasya prārthanīyasya padam_ tatas sarvaṃ la
bhyata ityarthaḥ samaśabdas sarvaparyāyaḥ yathā samarājyaṃ vartata iti samam asti
yeṣāṃ te saminaḥ sarveśvarā daityās tān syati khaṃḍayati yaḥ sahataś ca sahiṣṇoḫ padam_
sahikondhako yena a
ndhakasya tatputratvāt_ nayasya vede jñāne sati kṣatāmatir vii
viparyayaḥ nrśanamātreṇābhīṣṭapradaḥ sāmadaḥ sāmā
ni yo rakṣati deṅ_ rakṣaṇe sahatis saha śattruhiṃsayā vartate stutir nayo yaś ca naya
vādenokṣitaṃ siktaṃ srutam amṛtaṃ yena sah y |
āam_
ślathaṃ pataccakkram āyudhaṃ yasya tādṛśaṃ vajranāgan dharaṃ yasya ślathaṃ ca cakkraṃ rathāṅgaṃ ya
sya tādṛśavegavattvān manassadṛśaṃ ratham akarod iti dhvanitam_
amuṃ bhagavān vajrabāhuṃ
nasti tacchīlaḥ | mīñ_ hiṃsāyāṃ mamamayo haṅkāramayaḥ | amayaḥ oaś ca yamā ahiṃsāsatyāsteyā
dayo yogāṅgāni yasyās tayā comayā gauryopalakṣito yeyo vā
veṇīśabdena sama
rāt palāyamānasya daityasya strītvaṃ dhvanyate
tasminn īśvare maṇḍalībhiś carati sati
te daityabhaṭās tatra svaḥ bhītāḥ kṛpayā apākṛte tyakte dhyānibhir nidhyāte paraṃbrahmarū
patvāt_ nirditāś ca niśśeṣeṇa khaṃḍitā ardino hiṃsakā yena
sa haras triśūle
na sūcilomākhyaṃ daityam avadhīt_ śūlasya ca tisraś śākhā iti trayāṇāṃ purāṇāṃ
dāhacihnam eva tat_
vividhānām ādhīnāṃ vadhe dhīvān_ prājñaḥ vidhair api vedhā
sraṣṭā dhavānāṃ puruṣāṇām avadhiḥ tadvyatirekeṇottamasya puruṣasyābhāvāt_
dhiyaṃ dhāe
ti gacchatīti vivo viṣṇus tam evaidhayati mānena vardhayati yaḥ vidhuṃ ca dhatte bibharti yaḥ
asau haraḥ senāsu sthitaṃ balaṃ jaghāna duṣṭaṃ cyavaṇaṃ ripūṇāṃ pāto ya
smāt_ vipulo mahānumātmaje guhe ādaro yasya duścyavanaś śakras sa balāsura
ghātī karaṃ pulomajātmajāyāṃ śacyāṃ vigatāusa virodhaḥ
yaś ca tiṣṭhate |
yuddhāyāgacchate dviṣe kupyann avaktrāsavatāṃ s
śiraśchedakaraḥ asau haras trāsavatāṃ sabhā
do nyāyānavak_ evaṃ yudhyadhvam iti yuktīr avādīd eva anyathā nyāyānavak_
yato sau na tiṣṭhate nāpi tu vivādapade nirṇayaṃ karoty eveti stheyākhyāyāṃ taṅ_
yas tuṣārādrir iva rājate taṃ nīlalohitaṃ haraṃ ketubāhor daityasya sainyam apa
śyat_ yaś ca prahāramūrchitas sa sarvaṃ nīlalohitaṃ ca paśyati
ś
gārāṇi gṛhāṇi ye uragās tair ugramuro vakṣo madhyabhāgaś ca yasya gauryāṃ rāgī vya
sanī vatsaā
tabhuvo gacchati śrayati yaḥ | arer gaur vajra iva himavāṃs tu dviṣo gauḥ tatra palāyyā
vasthānād āspadam_ u
nāgā bhujagā gajāś ca
kaṭakāẖ kaṅkaṇāni kaṭakaś ca madhyabhāgaḥ guhaẖ kumāraḥ guhāś ca khadāḥ śira
ḫprabhṛtibhir aṅgair dhāraṇāt_ a
a
kṣayo jñānalābho yasyāḥ dhvastā dakṣayajñe analasyābhā yayā
kulāni samūhā
gṛhāś ca satī dharmād ānapetā dhakṛt
sya sannihitatvāt tena na gataṃ viveśitam_
māyayā avasitā jñātā raṇe coṣi
tā sthitā taccamū krūratām āyayau asibhis toṣitā hlāditā
navānām arīṇāṃ
damanas tasya rathaḥ śuśubhe śaratkāla iva tatra tu nāsti vāridānāṃ manoratho 'pi
ma
mety ahaṅkāras tamasyantīti mamāsā nirabhimānās teṣu samīmāṃsaṃ savicā
raṃ bhagavān āsā
māṃsale aṃse yasya somaṃ mīnanti soma
asamo lokottaraḥ asimān sakhaḍgaḥ suṣṭhu ca sāma sāntvaṃ vedaṃ vā sūte yaḥ
ma
ṇḍalāgraṃ bimbasya koṭir api ekapiṃgalo vaiśravaṇaḥ ekaś ca piṃgalaẖ kaści
d anucaraḥ bhāsvān ravir api udgataṃ lāghavaṃ yeṣām_ ullāghaś ca roganirmukti
s sa vidyate yasmāt_ ārogyaṃ bhāskarād icched iti ¯¯¯
sa haro nā puruṣottamaḥ tanaye
na śobhitaś śauryam abhito vistārayāmāsa sanātanaṃ nityaṃ yaśo yatra tam_
tasya śaṃbhoẖ kā
kṣeṇa rūkṣakuṭilayā dṛṣṭyā dṛṣṭair uror daityasya sainikair irā yuddhabhūr aribhi
ś cakkrair abhāri pūritā
bhīrorair bhayadaridrair bhābhair nakṣattranibhaiḥ bhareṇerayanti u
rur abhrābhā meṣair iva śobhā yasyās tāṃ ruciṃ bibhrati ye urū ca mahāntau ūrū yeṣāṃ taiḥ
kalāpinaḥ tūṇino mayūrāś ca
sajjas sannihitaṣ ṭaṅkaś śobhā ravaś ca |
nādo yeṣām_ tair aribhis saṃkule raṇe śobhanajaṭaṃ tadīyaṃ vapuẖ kariṇā gajā
sureṇa karavāribhis siktam_
dānavānām ityādi viśeṣakam_ asya harasya sā
camūr asurair nāsahyata yayā ayaṃ haro jaladhir ivāsurāṇāṃ sainyaṃ bhūyo bahutaraṃ
abhibhūya bhūyaś ca punar bhāyayann abhiyayau saṃmukhaṃ jagāma yo bhūyeyo bhuvā bhū
lokena śraddhayābhigamyaḥ
m arhatītībhyaḥ daṇḍādibhyo yaḥ | abhībhayaḥ abhiyāḥ ibhena yāti ya abhayaṃ nirbhayaṃ
kṛtvā bhābho nakṣattrakāntiḥ kṣamābhṛtāḫ parvatā api
sa haras saṃgrāmanabhasy āśu tvari
tam udaid ujjagāmeti viśeṣakam_ yadīyasenā daityān diśaḥ
māsa yadaśāyāś cocitā riū
hā
rdaṃ mūrtam asurādi naiśaṃ ceti triprakāraṃ tamaḥ bhāsvān ravir api so pi lokatrayava
rtitvena trividham andhakāraṃ hanti
daśā
yasya deṅ_ rakṣaṇe śaśidaṃśo rāhus taddaśāśvinau doṣau bāhū yasya śaśadaṃśā vā vyā
ghrādayaḥ eīāauśaśinaṃ daya
te rakṣati yaḥ śadī yodhavān_ t
yuga
pat_ hatiḥ tāḍanaṃ yāsām_ yugānāṃ ca kṛtādīnāṃ paddhatīvyavasthāḥ
tasya daityasya śarā
s tam īśaṃ bhagavantaṃ pidadhur asthagayan_ kāṃcanair o
ye cchāyayā ca citā vyāptās tamīśaṃkāṃ niśāṃbhrāntiṃ na no ccakkraḥ akurvann eva
tasya
sambandhināṃ praaiyatra
sa tu haraḥ śatros sakāśād āgatāṃ śaravṛṣṭiṃ viṣehe soḍhavān_ tāmitaḥ
krodhitaḥ mitāṃ hrasva ity atra vety anuvṛtter atra tena hrasvābhāvaḥ yāṃ divā tāṃ śaravṛṣṭi
mito smād areḫ prāptāṃ viṣehe iti yojanā saviṣe o
tkāraṇatvena hetunā amito paricchinnaḥ
ghanāghano vivarṣur meghaḥ pṛṣaṭkā binda
vo pi uktaṃ ca pṛṣaṭkabindupṛṣatāḫ pumāṃso vipruṣas striya iti rājahaṃsā rāje
ndrā haṃsabhedāś ca |
anena vibhunā guptāpi a
surāriṇā daityena vegenāgatyāse nirasteti viśeṣakam_ nānā
rasahāyena anūnāgnir bahalavahnir gor vilocanaṃ yasya anu paścādgānino gāya
nā yasya
nagasya kailāsasya nagāyā vā gauryāḥ | inena svāminā nūnaṃ niścitaṃ nāgā
n gajān_ gaganaṃ gāṃ bhuvaṃ nagān girīn_ agāṃś ca tarūn_ śaraiḫ pūrayatā
kutra senā ni
rastā āha
yatra asamānaṃ ca lokottaraṃ yat_ tādṛśe raṇe senā ca samagrā sakalā
mā ananyasadṛśī samānāś cāhaṃkāriṇa ibhā yasyāḥ | ariṇā cakkreṇa bhāsu
rā ca bhāsuram ari cakkraṃ vā yasya surāreḥ
sa suketur anenānaṅgaketunā smaradhvaṃ
sakena hareṇa nā pauruṣavān api
mātra eva nirākṛtaḥ ādinā pradhānena nāde
dhamodanaṃ viśvātmakamatti tacchīlaḥ bhagavatas saṃhāraka = yugmaṃ=tvāt_
suparvaṇo daityasya
vāhinī senā tena sāyakānāṃ samūhaiḫ pratisrotaḫ pratīpaṃ nītā timiraṃ tamo dīpti
matvād aśnanti ye taiḥ visphurantaḥ kūle nikaṭe kuṃjarā yasyāḥ tādṛgājir yasyāḥ vi
sphurantyaḥ kūleṣu kuṃjānāṃ rājayo yasyāḥ tādṛśī ca vāhinī nadī timīnāṃ rā
śibhir upalakṣitaiś śarasy āmbhasaḫ pravāhaiḫ pratisroto parasyāḥ sravantyāḫ pravāhaṃ
nīyate
sa haras sabhāsu nākaṃ raṃjayan_ jayaṃś ca taṃ ś
ntaṃ tāḍayantam_ bhāsuraṃ dīptaṃ ākampivigrahaṃ bhayena calaśarīram_
sa haras ta
sya daityasya bhaṭān_ jujūre jaghāna jūrī hiṃsāgatyoḥ saha cchede
mānaṃ śrṣaṃ śiro yasya tādṛśam ariṃ kurvan koṭṭaprākāram iva tatra tu sacchedā
ni bhaṅgīyuktāny aśvatthapattrākārāṇi kramaśīrṣakāni yuddhasthānāni kriya
nte | yad uktaṃ kramaśīrṣakaiś cāśvatthapattrasaṃsthānair ekārāntair ācitāgram iti
kauṭilyas tu murujakaiẖ kapiśīrṣakaiś cācitāgram iti bruvāṇas tāni kapi
śīrṣakāṇīti manyate rājarājasya dhaneśasyājau rorujām atyarthaṃ vyathakatvam
arjayanti ye tān api rujanti ye pravīratarās tān krajan_ sa ca rarāja te
ś ca vīryam arer ārjijat_ avajahāra ruror daityasyor jaṃ balaṃ jvarati bhaṇaktīti
kvip_ jvaratvarasṛvyavimavām iti saṃprasāraṇadvayam_ ajo nityaḥ urur ma
hān_
tasya harasya senāyāḫ prahaṇanaiḥ prahārair daityānāṃ cetohāriṇī vi
tibhiś ca yuddhakuśalair yuktaṃ yuddham āsīt_ suratam iva tad api kartarīprabhṛtibhi
r āghātaiś cetohāri sundaram_ sītkṛtihitam_
sa haro heter āyu
dhasyāśritaḥprāntād udgacchantyā jvālayā hetubhūtayā bhayānakayā surāṇāṃ sabha
yā parṣadā kayā nāśritaḥ śattrubhayād iti viśeṣakam_
pratyastraiḫ pratipakṣā
yudhairo
hārī ruciro hārāhir yasya aṃhohiḥ pāpapradhāno vṛttrāsu
raḥ tasya rāhor grasanapravṛttasya harer indrasya raṃhorihā vegenārin hatavān_ hara
harā sādhuvādas tasyāra āgamanaṃ yatra tathākṛtvā hai
pi dṛśyata iti ḍaḥ rūruhāv atyarthaṃ rohantau prasarantāu ūruruhau jaṃghākāṇḍe yasya
sa smaye
krūraṃ niṣkṛpaṃ balaṃ sainyam_ akrūrākhyaḥ ca vṛṣṇiḥ balo
haladharaḥ śauryeṇa śauriṇā ca kṛṣṇenācitāṃ vyāptām_
sa śivaś śuśubhe | samān a
khilān mānagajān āmṛdnāti yaḥ samadāḥ sābhimānā¯
rīpriyaḥ parāmarṣo bādhaḥ pareṣām āmavyādhiḥ
dānavā rudrasya darād bhītyā me
ror darīr ādadire jagṛhuḥ durdārā vidārayitum aśakyā dordravo bhujataravas teṣā
m udareṇa kurpareṇa duvanti ye ¯¯¯ duddā upatāpapradā ye rayaḥ teṣāṃ rodaṃ ro
danaṃ rānti dadati ve
sa haraẖ kailāsādrir iva śuśubhe vāme dakṣiṇe ca bhāge ti
ṣṭhati na yat tena cakṣuṣā dviṣo dahan_ avāmo nukūlo dakṣiṇasthas sārathir ya
sya tādṛśena rathena bhraman_
savasau vasvākhyasurasahite valibhaḥ trivalīsanā
thaḥ ī
hī gṛoṭikāḥ
sā ca kṣmā kṣitir gaṇānā
m apakṣayo yatra tādṛśi raṇe cakṣmāye dudhuve kṣmīyī vidhūnane sthāvarāṇām apy a
viratātiśayena bhīr yasyām_ kṣapaṇaṃ gaṇānāṃ hiṃsanam evāgo daityānām apa
rādhas tena yā gaṇānāṃ bhītis tayā tāre virāve tiṣṭhati yā tasatyaṅṅantītyarthaḥ
yo yudhi raṇe yodhyaṃ ripum adhyaīt_ adhikaṃ yodhayāmāsa sa haraś śarair labdha
śarabhākhyaprāṇicchāyam iva viyanmārgam akarod iti viśeṣakam_ viga
tasya dhūmasyāśleṣeṇa dhūmābhāvena śobhate yo na
māyāś cāśleṣeṇa śobhate yat tena ca vapuṣā śobhitaḥ | āyudhena jīvanty āyudhīyā
yodhā āyudhāccha
utkaṇṭhayā ¯¯
śayati yaḥ dhayatīti dhayaḥ śatṝṇāṃ yaśasaḫ pātā dhāvya
ṇādheyaḥ | āmantraṇīyaḥ
aṅke āropitā āpad yeṣāṃ tādṛśāṃs tān asurāṃs tasmi
n kurvati sati yodhais tadīyasya dhanuṣaḥ ocahiṃsake
saṃprahāretyādi viśeṣakam_ yo vibhuẖ kayā raṇabhuvā kam andha
kabhaṭaṃ yogaṃ na nināya sarvam evāvanau nyapātayat_ sarveṣāṃ bhūtebhya utpatteḥ a
nte ca teṣv eva layād bhūmivardhanatvam_ kukākavaẖ kutsitā dhvanava
ṇi tānayanti ye kākībhis sahitāḥ kākaukā vāyasasamūhāḥ teṣāṃ kāko
laulyam_ yasyām_ kai śabda ity asya kākāḥ kaka laulya ity asya kākaḥ kokate
māṃsādi aśitum_ ādatta iti kukaḥ sa ekaikaḥ śivāvāyasādir yasyām_
kuka vṛka ādāne vibhus tu kakate vaśyaṃ kākī samaralampaṭaḥ kaka laulye kā
ka īṣacīṣadartha iti koẖ kādeśaḥ nā
sti kaṃ śiro yeṣāṃ te akāś śiraś chinnāḥ varākatvāt kākā iva kākā ripavo yasyām_
nāgān ivyāptā sthitir yasya
himavāṃs tu nāgaiḫ puṃnāgatarubhiḥ vidārībhiś kṛtāvasthānaḥ
sa
haraḫ papau svasainyaṃ rarakṣa sāsās saśarāsṛnāḥ | ava¯¯¯tyādinakārasyopa
dhāyāś ca saṃprasāraṇam_ sāsānāsūnasyantīti kvip_ teṣāṃ yodharakṣāvighā
tināṃ daityānāṃ suṣṭhupipāsāṃ nijasainyaṃ rakṣitum icchām osate bādhete tacchīla
pāsaḥ kutṛṣṇārahitas sapāpāṃś ca suvati prerayati yaḥ saha ā
na vartamāna āsaḥ kunto yasya pasi nāśane asibhiḫ pānti ye tān_ apāsyati
nyak karoti yaḥ sahopāsayā bhaktajanasevayā vartate yas supāt_ lalita
caraṇaḥ saṃkhyāsupūrvasyety akāralopaḥ
satpuṃkhā vibhinnahṛdayāś ca mārgaṇāḥ |
asayas tu dṛḍhamuṣṭayaḥ cchinnakaṇṭhāś ca
śaṃbhuś śivaḫ param atyarthaṃ bhūter bhasmano
dhāma cchāyām asevata kṛto hataḥ kāmas smaro yena kṛñ_ hiṃsāyām_ gor vṛṣa
bhasya bhartā svāmī savī yajñavān_ yajamānamūrtitvāt_ kamalasya mṛgasyā
daṃ śaśī sa rū
kaṃ kṛtrimaṃ narasiṃhādikṛttrimarūpam a
rayatā ¯¯¯¯ sa bhuvas saṃsārasya
ṣṭaṃ bhajate brahmā tu kṛtakāmas sampāditamanorathaḥ | gor vāco bhartā poṣakaḥ sa i
ti lokātītaḥ vibhir haṃsai rūḍhaṃ kamalaṃ nalinam evāsanaṃ yasya saḥ
tter vsm_
asau vāsavas saāhite raṇe senāsu
śauryāṇy eva śikharāṇi cicchedeti viśeṣakam_ śambena varja
mbarākhyena daityenājitam aparābhūtam_ kāmenaiva śambarasya jitatvāt_ ārvā
savaṃ pānaṃ sevante ye sṛgālās tais saha vartamānāsu sāsāś ca saśarāsanā ā
vāsā gṛhāṇi yāsu senāsu sva
sti yaḥ
kabandhāc chiraś chinnās tatsaṃba
ndhinyā mūrtyā asamai recakair maṇḍalībhramaṇair nṛttam_ kaiś ca samare kā śara
paṃktir vandhyā niṣphalā kṣiptā
skāravijñānalakṣaṇaṃ skandhaṃ saṃsāraduẖkhaṃ jitavān_ vajrasyāsanaṃ kṣepaḥ vajrāsanaṃ
cāsanabhedaḥ kṣamādharāḫ parvatāḥ kṣamāvantaś ca ārād dūrāt_ mārān iti pāṭhe ska
ndhakarṭṛkā mārā māraṇāni tathā skandhaś ca māraś ca kāmas tān ajayad iti yojyam_
athānantaram aśaniprabho daityaḥ krodhād abhyait_ abhyāyayau yasya ripunārī
kāṃcyā raveṇa sanāthatvam āgataṃ jaghanaṃ dadhu
nopayayau tām iti nikṛṣṭām_ yatas sā cīravasanā jaratkarpaṭā abhyāgamarogāḥ
kauśikasyendrasya śauryam evāgnijvālāpaṭalaṃ tatra tena daityena patitam_
ahir vṛttraḥ nirmṛṣṭas sann utpuṃsito yas sāpas tejaḫ pratāpo vā tena nirmṛ
dhaṃ nirgataraṇaṃ kṛtvā
suketos senā ghaa
ḫ pun
ṇāhā anaghāś cākhaṃḍitā ghanā mattahastino yasyām_ āghnānā tāḍayantī
nunnā parair nirastā ata eva nighnāḫ utvāt_
dānam eva
lakṣma lāñchanaṃ tena saha vartate yā bhūmiḥ
sa śakro
pi tu sanāśaṃ bahulohitaṃ ca prabhūtai rudhirais sahitaṃ śattrum akarot_ paryastāḫ pati
tā nānāvidhāḥ śambasya vajrasya hulāḫ prahāraviśeṣā yena
kapardī haraḥ hā
lāhale surāsīre hālāhalaṃ ca viṣam_ suketur asuraḥ śobhanaṃ ca cihnaṃ vṛṣabhaḥ
saha raktaughasya visreṇām agandhena vartamānaṃ vapur bibhradibhaskandhāc ca
visraṃsī sa suketus tena halinā kṛā
nnaḥ | udayaṃ rakṣatā pālayatā
halī haladharo varāḥ kriyās tanvan devaiḫ puṣpavṛ
ṣṭibhir āvarjitāḥ lāṃchitayā lāṃchyanīkṛtayā śriyā yukto harir iva so pi
varāhasya līlābhirāñchiā
tananakriyāyāṃ kartā gūḍhaḥ
kāsūś śaktis tayā saha vartamānair yodhais sākaṃ saha
sa kaṃsāsī kaṃsaripuḥ raṇe śaṃkham āpūryākasat_ jagāma kasa gatau ya
sya praṇato jano narake ā
narasiṃhatvam adhād adhārayat_
dvitīyaḥ kaṃ samudrajalam evauko gṛhaṃ tena upalakṣitaḥ | akukākusūḥ
kutsitaṃ kākuṃ yo na sūte sāsāsikaḥ sahāsena kuntenāsikāvartate |
yaḥ bāhavo lambanā eva mukhyasya kāryasyābhāvāl lambanam evaiṣāṃ prayojanam_
vastutas tu teṣāṃ lambanā ity abhidhānam_
yamasya toraṇe c
dṛṣṭim adāt_ ata eva dviṣadvighātāya sahāyaṃ kam apekṣitavān_ naiva
kaṃcit_
saha cakkreṇāyudhena vartamānas sa harir aṣṭāsu dikṣu śarān amuṃca
t_ | rakṣitā pālayitā tena ca sa dviṣann arātikkroṣṭā sṛgāla iti vidi
taḥ asurāt kṣiṇotīty asurakṣit tena
nandakam asiṃ paraśuṃ ca vyāpārayan sa
ripor balānām āvalayo yasyās tādṛśīṃ senāṃ camūṃ senāṃ vāṃ sanāyaa
nām āvaliṃ
vallavo goparūpāḥ vālino vānarasya līlā evailāvallyo niṣkuṭīlatās tā vā
marūpeṇa lunāti sma
vān_ prasaran_ vāśabda upamāyāṃ talasyopadravasya loluvo tyarthaṃ loyitā
ādi
vit_ parākalpajñaḥ sa
cikkrīḍa uddaiā
ghram eva divaṃ svargaṃ dadat_ viduṣa āsamantāt_ vedayati jñānaṃ lambayati yaḥ
deveṣu madhye dedirvi vijigīṣuḥ dyutimān vā dīdiviśabdo divo dve dīrghaś cā
bhyāsasyety auṇādikaḥ
gāndharvam aśvasambandhi kalevaraṃ śarīraṃ prāpya kākī
vairasyam ānayat_ jugupsāṃ janitavatī yoṣic ca sabhāyāṃ dhārṣṭyena kāmukaṃ svaya
m abhiyujya vairasyam āvahati saubhāgyakṣayāt_
bhāsvadānanaṃ mukhaṃ yasya sa hari
r natā ripu¯¯¯mūr jahau tatyāja dīnānāṃ tāraṇe rakṣaṇe raṇe baddhakakṣyaḥ kṛto
dyogaḥ nāgānāṃ dānaṃ nudati yaḥ
asau harir āsthāṃ jayāśāṃ vidhāya yoddhum ia
tārasutārākhyāv ubhau daityapatī vibhavau samare nihaniṣyamānatvāt saṃsārarahi
tā evābhībhavat_ bhāvayāmāsa anadhiko yasmād anyo dhiko nāsti sa svana
s siṃhanādo yayoḥ bhuvo bhāvas sattā tadabhāvena vā janānāṃ bhīs tatra bhāvo bhiprāyo
yayor bhauvau bhuvo patye bhāvayaty avaśyaṃ bhāvī pi
ca vittasambandhini bhāve snehe bhavan_ keṣucit svāmīva sneham ācarann ity am ity arthaḥ
vāśabdas samuccaye
tadā tau daityāv amṛṣā satyam eva pauruṣaśobhāṃ bibhratau tena hari
ṇā amṛṣātāṃ māritau
balavantau atāntābhyāṃ ca dorbhyāṃ jitau prāptajayau
urur mahān ūrvoś ca niṣpeṣaś cūrṇanam_
patattriketano garuḍadhvajaḥ
sa haris sātāṃ vipadantakaro dāridryadalanaẖ kopā
t tāṃ daityasenāṃ jaghāna asilatayā lūnā dvipānāṃ dantau karāś ca yena
ubhaye mṛ
tās sajīvāś ca bhaṭās svargasthā babhūvuḥ mṛtānāṃ śubhagatiprāpteḥ jīvatāṃ cāsu
rakṣayeṇa nirbhayatvāt_
sa devas ātḥ sahābhāsena pra
kāśena vartante yās tāsu sabhāsu dīptiyukte aṃse yasya sa sahābhībhir nirbhayai
r ibhair vartante ā |
r yasya sabhāsu sanakṣattratā
bhān_ dīpyamānaḥ sakṛd
tvaṃ dadhat_ lakṣaṇagrantho vyākaraṇam_ so pi saha kṛdbhis taddhitaiś ca pratyayair vartaai
sa harir arīṇām apāyayatanād upatāpo yogād anivṛttas sannada
kulaṃ teṣām eva raktaugham apāyayata pāyayāmāsa nādadaḥ siṃhanādakṛt_
śa
ttrur bāṇāsuro pi ruṣā kopena uṣayā ca bāṇāsuraduhitrā krāntaṃ mano yasya saḥ
aniruddho niṣeddhum aśakyaḥ vāsudevapautraś ca
tena ripor nighnatā paravaśā kṛ
tā vinighnatā tāḍayatā sādhu samyag asaṃśritasādhvasaṃ ca kṛtvā nānāvidhā
janavān karoti yaḥ tena
mahāntair ity apaśabdābhāsaḥ mahadbhir iti yuktatvāt_ mahā
nanto jīvitakṣayo yebhyaḥ śabdaḥ
sa harir daityau tārasutārau nihatya
raṇe cacāra kau bhūmāv ekaḥ avati rakṣaty avaśyaṃ yaḥ kavir apūrvanirmātā kaṃ
sukham asyāstīti kaṃvaḥ kaṃśaṃbhyāṃ babhayastitutayasa iti vapratyayaḥ ke
kī mayūras tadval līlayā vānti gacchantīti kekivāḥ kumārās teṣām ekaḥ
pradhānam_ bālakrīḍānidhānam ityarthaḥ akutsitā kākus suro yasyās tādṛśī vā
gyasya kaveḥ śukrasya kākavo vyājāh teṣāṃ kavo vaktā kuṅ_ śabde avīkau nāsti vī
r gatir yayor daityayoḥ kim iva daityau nihatya avivekavan nirvivekam āvikam i
va avaya evāvikāḥ ave kās teṣāṃ samūha āvikam_ vāśabda ivārthe
te
na māninā śuśubhe yamatā śatṝṇāṃ saṃhārakatvaṃ tatkṛtau saktena vyasaninā matāru
m evālokayad ityarthaḥ
vyutthānaṃ cetaso bāhyabhāvābhiṣvaṅgaḥ tatsaṃskāra iva yo
gasaṃskārān abādhata kālāntako vibudhān_
ajo haris tam asuraṃ śarair atāḍayat_
asitaḥ kṛṣṇaḥ | attriṇā ca muninā stutaḥ so py ajo rajastamasi dhūlitimi
re munā daityena kṣiptaḥ | totriṇā pratodavatā
mudgarākhyam āyudhaṃ u
bhyāṃ karābhyāṃ abhyāyayau
ubhāhastiśabdo dvidaṇḍyādiḥ |
uddāmatarāḥ sādino śvārohā yasya tādṛśa
s sa vināyakaḫ pratāpibhis sainikair amuṃ daityaṃ tarasā jan
tāpibhiḥ dīpratvaprāpaṇaśīlai
ra
mukaś ca pratikarma pratīpakaraṇam_ prasādhanaṃ ca kaitavaḥ ketusambandhī sāro
yasya kaitān_ sthānaviśeṣān vasāṃ ca rāti yas tadbhāvaṃ dadhatīti tu kecit_ veśyā
pi kaitavena vyājena sāratāṃ dhatte
so vaid ityādi ślokadvayaṃ prāguktam iha tu le
khakaiḫ pramādāt paṭhitam_
apare yodhās tām alaukikī raṇadhuram atra raṇe dhāra
yantaḥ kīrteś cāpatratāṃ pātratvam upagatāairāddhāḥ
cchadāḫ pakṣāś ca
tasya senā vraścanādibhiś chedanaprabhṛtibhiḥ vyāpārair arīn nighna
tī śuśubhe sa ca nādibhis sainyaiḥ janito yo marṣas tasya nighnaḥ paravaśas tīvra
ś cābhūt_
asau daityo jayaśriyā samare na śliṣṭaḥ
kakudī dhvajī dake
lena duvaṃ paritāpaṃ dadāti yaḥ vāruṇāstravarṣitvāt_ dūṅ_ paritāpe akaḥ
kuṭilagāmī akutsite udake oko gṛhaṃ yasya abdurgavāsitvāt_ kadā
ekakaḥ na kadācid ekākī kekādaḥ kekī guhamayūro yasmin samare ara
kāś ca ripupratāpāḥ kukā māṃaā
kut_ śabdo yasya sa tīkṣṇacaṃcuḥ khagādhipaḥ pakṣāṇāṃ cchāyayābhramākāśam araṃ
jayat_ puraskāraḥ pūjā purataẖ karaṇaṃ ca prasaro gatir vistāraś ca āḍambaraḥ prapaṃco
gajānāṃ galagarjitaṃ ca hāstikaṃ hastisamūhaḥ caṃcul
hāstiobdhajayam_
udātta udbhaṭās svaritas svargaṃ gataḥ | udāttaś ca svaraḥ
kathaṃ svarito bhavatīti virodho dhvanyate
c
vatā darbhavalkalinā veśeṇa sthitaḥ tena śakreṇa mlānam_ ākrandarūpeṇa kutsite
na śacyā raveṇa tapyate yas tena
samuṃ vajraketum asau murāriẖ keśavo rurumāramamī
marat_ rurum iva māritavān_ upamāne karmaṇi ceti
ye mamārayo haṅkārapradhānā ripavo ye palāyitās tān mārayati yaḥ
vidviṣām ane
kapā gajās tadapaharaṇe praṇatānāṃ cānekasya pāpasya haraṇe vyagraḥ vyagrāṃ
iti pāṭhe vyagraṃ kṛtvā āstu iti kvibvidheyaḥ viśliṣṭaṃ vibhinnaṃ bhavacārakā
ṇāṃ saṃhāmūho yena sa deā
ṇāṃ sainyaṃ sajīvaṃ sajjīvadek
tyarthaḥ sajjās sannaddhās tān hantīti kālasāmānye kvip ceti kvip_ atra bhūtakāle
vyākhyāto napadārtha iti pādasaṃskārasamaye tasyābhāvād brahmādiṣv eva hanteḥ bhū
te kvip iti brahmādisūtreṇa niyamo na pravartate tadabhighātāc cātiśayena sma
rakṣatām apsaraākāriṇi tṛn_ sutīkṣṇair atyane
śitaiś ca muṣṭiḥ ālisanniveśaḥ | ¯¯ruś ca nistriṃśaiḥ krūraiḥ khaḍgaiś ca
sa haris sa
dā sataā
dāvair vanavahnibhiḥ |
ayaṃ devo yadā dayāṃ yayau tadaiva bhīr asurayodhānāṃ hy ā
dipadaṃ na babandha ayam anukūlaṃ devaṃ yāti yaḥ | diyaṃ ripūṇāṃ kṣayaṃ dadat_ dīṅ_
kṣaye
udayāya vijayārtham_
āmodo harṣas saurabhaṃ ca sumanaso devāḥ puṣpāṇi ca |
navaśeṣā nūtanā mālā
sa haris triyāmayā aparāmṛṣṭas satataprabuddho dviṣataḥ
tatakṣa kṣapitavān_ satataṃ sadā kṣattriyāṇām ārayo rogo yasyāḥ sakāśāt tādṛ
g asya ca kriyā bhārgavasyevāsīt_
tatra kas subhaṭaḥ sāṃyugīṃ kuṃ raṇabhuvaṃ yoddhuṃ nāra
sarva eva yayau ṛ gatau saṃpratipattayaḥ | prasādā atra karmakriyākartāras trayo pi gūḍhāḥ |
asau khaḍge na¯¯
māṃsarāśis taiḥ | kṣapāṭair niśācarair aghāsi grastaḥ | ghasḷ adane navameghavada
sitaiẖ kṛṣṇaiḥ | asau ¯¯ yaḫ paritopahetuḥ
raṃho javas
sa haris sacamūkāsu senā
sahitāsu saurvīṣu raṅgatāṃ valgatāṃ daityānāṃ satāṃ tān anādṛtya mūkākhyam asuraṃ gatāṃ
pauruṣakriyām apaninye
sa haris tārakākhyam asuraṃ śanair aśāśayat_
drāṃ nināya yaśa eva śayyā tatra śete tiṣṭhati yaḥ | adhikaraṇe śete vity ac_ śaṃ
yuḥ kalyāṇīkaṃ śaṃsyāā
karaṇāt_ na śāmyatīty aśān_ udyuktaḥ śameẖ kvipy anunāsikasyetyādinā dīrgho mano
dhātor iti ca natvam_ yayubhir aśvair yāti yaḥ āśayā āsthayā a
myaḥ yataḥ śaṃ mūrtam eva śreyo bhagavān_ tārakākhyam āśrayāsavahnim iti vākyokta
rūpakam_ āśayāyī śattrukṛtāṃ tanūkṛtiṃ na yāti yaḥ
bhramyā bhramaṇena tatā vi
stīrṇā arā madhye śalākā yasya bhramitāś ca tārakā jyotīṃṣi yena dhruvādhīnavṛ
ttitvān nakṣattrāṇām_
sa haris surā evāṇḍajāḥ pakṣiṇaḥ teṣāṃ vītaṃsaṃ paṃjaram ujjva
lāṃ sampadaṃ vītaṃ viśeṣeṇa gataṃ vidhyantaṃ ca ghnantaṃ tam asuraṃ jaghāna vidheś ca prāra
bdhasya karmaṇo ntam avasānaṃ yayau
sa devaḫ prabhaṃjane ripumardane sahāṃ samarthām ā
yatāṃ ca śaktiṃ bibhradditijasaiai
vātaḥ sahayas sārathir yasya tadbhāvaṃ śaktiṃ ca dadhatkānane jvalati hetir āyudhaṃ jvālā
ca pippodam ātmajñānaṃ pādayati bodhayati yaḥ | pada gatau gatyarthatayā cāsya jñānārthatvā
t_ pādasya ṛ
ca praṇavarūpatvam uktaṃ tasya vācakaḥ prāṇaccaye āpadaṃ dadat_ dvi
ṣatām eva padaṃ svargāpavargādi dadāti yaḥ | apādī yasya paraiḥ kṣapitatvād gaticatu
rau pādau na staḥ | ata eva sa pādapa iva taṃ cādidīpsipat_ protsāhayāmāsa duno
tīti dut_ sapatnopatāpī
sa hariḥ saṃyati raṇe sasaṃyati sa niyamaṃ kṛtvā ra
kṣāṃsi rudhirāsavais tarpayāmāsa tarusadṛśīṃ giraṃ śriyaś ca ramyatāṃ dadhat_ varṇā a
kṣarāṇi nīlādayo brāhmaṇāś ca arthyād a
janāt_ dhanāc cānapetām_ rucirā manoharā bhāsurā dīptimatī samānāni sā
haṅkārāṇi punaś ca kulavayaḫprabhṛtibhiḥ tulyāni sadāhāni dehoṣmasahitāni sa
dā satatam ahāni hānirahitaṃ palalaṃ māṃsaṃ yeṣām_ capalāni cacalāni ca
yasya
vakṣaḫ parityajya parā sātiśayā śrīḥ cikuraṃ keśaṃ na gatā vakṣasi keśeṣu ca yuga
patsthitetyarthaḥ śrīś śobhāpi tasminn acyute raṇād aparācī
ṅga
norvīm alipat_ sapattrākṛtās sapattram ātmānaṃ praveśyātivyathitāś śatravo yais sapa
ttraśabdāt kṛñā yoge ca bhta
ti yo giriḥ lolālāpāḥ śīghratararaṇitā alayo yeṣu tādṛśāḥ pii
khyās taruviśeṣā yasmin_ pālayaty avaśyaṃ pālī pālaka pāpāny evolapās tṛṇa
viśeṣāālampaṭaḥ
sa harir adīrghasūtra
āśukārī tamagaṃ meruparvatam anyathā viśṛṃkhalaṃ tathā cakāra tattaṭāni suṣṭhūttra
staṃ sabhayaṃ kṛtvā vimucya khecarā agaman_ pādātaṃ padātisamūhaḥ
pattrabhaṅgaḥ pa
kṣāṇāṃ vicchittiḥ suparāndhīā¯¯
nāśam akarot_ suparvaṇa iti jātāv ekavacanam_
sa hariś śāraiś śabalaiś śarairāśā
diśa āśa vyāptavān_ śarīriṇām īśaḫ prabhuḥ saśarīramokṣaḥ nāsti śarīraṃ yasmi
n_ iti kṛtvā ¯¯¯¯ śiśirāṃśuruk_ candraprabhaḥ śūrāṇāṃ śriyaṃ śṛṇāti hina
sti yaḥ śṛñ_ hiṃsāyām_ iti kaiścid dhātuṣu paṭhyate tato mūlavibhujāditvāt kaḥ
śarāruṣu hiṃsakeṣu śūrayati vikrāmati yaḥ |
aṅge hastyādicaturaṅge bale dehe
vā vṛddhilakṣaṇena guṇenāśliṣṭā daityair anugatāś ca devā rūpasyākṛter vyaktiṃ praka
ṭayāṃcakkraḥ pratyayair anugatā dhātavaḥ | iva te py aṅge ṅgasajñāyāṃ satyāṃ vṛddhyā kvaci
d guṇena ca yuktā rūpābhivyaktiṃ lakṣyasiddhim āviṣkurvanti
sāsurāṇāṃ sadaityā
nāṃ amarāṇāṃ raṇasamṛddhir itthaṃ jātā agasārāt_ aga
lyablope paṃcamī bhṛkuṭīmīnāṃ dhārājalena matteva viśṛṃkhalā a
śattrumattvaṃ vairakaraṇaṃ yasyāṃ dīptān asīn ālokya bahalataraṃ tatra yodhā yuyu
dhir ityarthaḥ dyuvadhūnāṃ ratiratnam utkṛṣṭaṃ rataṃ tadābhogena ca sārā samutkṛṣṭā ||
||
iti haravijaye viṣamapadoddyote citrakāvyavarṇano nāma trayaścatvāriṃśa
s sargaḥ ||