Jinabhadrasurijñānabhaṇḍāra Jaisalmer 408 J Jaisalmer 408. XXX FIX HEADER XXX Ratnākara Haravijaya Sanskrit in Devanāgarī script. HV-only ba and va not distinguished. 1228 Patan Peter Pasedach

[floral] || cha ||

ityāgatāḥ kalitacaṃdrakaraprakāśa- karpūravāsasurabhīnyanukūlavṛttīḥ| premaāmṛtārdramanaso dayitā madhūni nīlāraviṃdasabalāni vadhūr apīpāṃ|| udgrīvarājatavarāgavadhīsalīla- haṃsīsanāthaśuciśuktiśataikadeśā| āpānabhūmir amarādvipataṃ¦ginīva lakṣmīṃ tadātanuta kāṃcanavālukābhiḥ|| iṃdoḥ kalā iva vilāsavatīḥ pṛthak tvam abhyāgatā nipatitāḥ katham apy atho vyāt| śuktīr jjanā maṇimayīr jjagṛhur vidhūta- roṣāḥ pipāyayiṣavo 'tha madhūni yojyā|| tāsām adṛṣṭavarapāvanacaṃdramukti- nardrāraviṃdaghaṭanāsadṛśatvam āptāḥ| līlāgṛhītamadhupūrapisaṃgaratna- kośāḥ karāḥ śriyam atha prathayāṃ babhūvuḥ|| kiṃ kāryam atra bhavatā vijahīhi cāpam ity abhyavādinakatair madanaṃ dvirephaḥ| raktaṃ turaṃgataralotpalagarbharatna- pārīvikīrṇṇa¦sahakārasaharṣacetāḥ|| pratyagraśoṇimaṇiśuktitalena sīdhu- vārāṃ vadhūḥ karakato madhurābhirāmāṃ| jagrāha pāṭalacalāsamukhena bāla sūryāṃśurājim iva paṃkajinīṃ pataṃtīṃ|| utkṣipyamānakanakāvaradhīvikīrṇṇa- maireyarenakarayākularatnakośaiḥ|| strīṇāṃ vikāśinavatāmarasābhirāma- rūpair atāpi sukumāratayā karāgraiḥ| saṃprāpyate bhṛśam anena mamāvataṃsa- cchāyeti ratnakarakān nipatadramaṇyāḥ| āvṛttibhiś caṣakamadhyajuṣaś cakāra sīdhaḥ pradakṣiṇam ukhatpalasya|| asyā jito 'pi niravadyamukheṃdurānvat- tiṣṭhan purorakim apatravase sadoṣaḥ| ity utpalaṃ kalaravair iva huṃ cakāra bhṛṃgaḥ saśīdhucaśakapratibiṃbacaṃdraṃ|| pītaḥ kalaṃkakaluṣo saha sīdhunāyam iṃdo mano malanayiṣyati mā tavāṃcchaṃ| itthaṃ prapaṃcacaturastaruṇaṃ pibaṃtī mugdhāṃ karesa parihāsarasaṃ nyarotsīt|| śobhāṃ babhāra makaraṃdarasāyamāna- maireyagarbhamaṇikoāṃśyakarālakośaṃ| vāmabhruvāḥ prakṛtitāmratalābhirāma- dīrghāṃgulīdalakulaṃ karapuṃḍarīkaṃ| ālakṣya laṃtasalināṃ pratimāgatasya| mūrtti tuṣāramahasaḥ parimārṣṭucchata kācikarāṃguli¦ta|raṃgitasīdhupūram āpaśyati sma caṣake paramārthamugdhā| vinyastaśītalarajagmurabhiṣv amaṃdam iṃdīvarāṇi caṣakeṣu salīlad ūrdhvaṃ|| aploṣata bhramarapakṣamarudvidhūta- pakṣmāvalīlulitadhūlilaghūni tāyāṃ| vistāravālimāadhurāṃjitapakṣmaśobham abhyurṇṇuvānam abhitaścakaṣaṃ nighūrṇṇaṃ|| bhṛṃgaḥ papau vikacam utpalam ānanena| dṛṣṭyā punar madhuni bimbitam akṣi nāryāḥ|| niḥśvāsavātadhutasīdhutaraṃgabhaṃgi tasthau prasāritaviloladalaṃ taruṇyāḥ| tatsaurabhātiśayavāsanam ātmamūrtter ādhātum utpalam ivāsavabhaājanāgre|| tvatsaṃnidhiglapitaśobhatayā mayātra kaṣṭaṃ vataṃsaparabhāgarucir nilabdhā| ity abhyavād iva śilīmukhasiṃjitena nīlotpalaṃ caṣakabiṃbitam advipādvā¦|| nārīviniḥsvasitadhūtamadhūrmmipūra- pāriplavaḥ prapatitaḥ pratimāpadeśāt| ātmānam iṃdur asakṛt parivṛtya ratna- māryāmapāvad iva lagnam alaṃ viśuddhyai|| anyābhidhāgrahaṇabaddharuṣo 'bhibhartṛ pārī vilakṣahasitadyutibhis taruṇyāḥ| āplāviteva vibhau pratibiṃbavartti- sīdhudravīkṛtamṛgāṃkarasacchaṭābhiḥ|| āvarjite sapadi yatra taraṃgabhaṃga- dolādhiroharabhasāt sahasodaraṃsīt| niḥśeṣite madhuni tatra śuceva jāta- śaṃkocam utpalam adhomukhatām ayāsīt|| vispaṣṭalakṣmaṇi saśīdhutaraṃgaratna- pārī¦talapratimite śaśini dhriyāyāḥ| gaṃḍasthale ca vikacotpalakarṇṇapūra- kalmāṣabhāsi bibhidhe na janasya dṛṣṭiḥ| prāptāvadhūtakamalacchavicaṃdramūrttiḥ pādāvamarśasubhagaś casakālavāle| lakṣmīm aśokaviṭamīva vikāśitāmra- vīcicchaṭākisalayo vidadhāra śīdhuḥ|| āliṃgitā prasṛtaraśmibhujaṃ musāra- pāritala pratimitena tuṣārabhāsā| prītyā vikāsinavalīnasarojacakṣuḥ sodaryasaṃjanitayeva sudhā babhūva|| kiṃcinn_emīya cakaṣe taralāyatākṣyā| labdhauṣṭhacuṃbanasukhaḥ pariśoṣitaḥ śan| sīdhur mudeva surabhigvasitāvadhūta- paryucchvasat_saralavīcibhujānnanartta| niḥśeṣite 'tha madhuni sphaṭikācchaśuktir garbhād udaiyata śucipratimāpadeśāt| saṃvaā꣹ditārakaṇavotpalaśobhinetro- darād iva tuṣātuṣārakareṇa bhūyaḥ|| sīmaṃtinīvadanapaṃkajadīyamāna- gaṃḍūṣa|sīdhuni ciraṃ hṛdayālavāle| puṣpāstrabālabakulaḥ kamitur babhāra paryucchvasanmukuladṛṣṭimanoharatvaṃ|| nālakṣyatārkamaṇibhājanamadhyagaṃ jat- sāvarṇṇyatat sphuṭam alaṃ pra¦timeṃdubiṃbaṃ| utkṣipyamānam iva sotpalasiṃdhuvāra- puṣpāvataṃsaruditaṃ madhunāvilāsīt|| ālīyate sma madhupo madhupānalobha- līlālijālaśabalastabakābhi¦śaṃkī| bhāti sma ratnacaṣake śaśino niṣaṇṇa- mīṣannipītapariśeṣitasuktigarbhe| tanvī vidhūtavanidharabiṃbalagna- tāṃbūlakṛṣṇikam iva sphuṭalakṣma biṃbaṃ|| āvarjitasya madhuno 'raṇaratnaśukti- garbhāṃśujālabhṛti kāṃcanakarkkarībhiḥ| sāgaṃdhyam āpa madhu ratnakarālakāśa- vinyastam utpalavitaṃśavikāsasāraṃ|| pratyagrabhagnasahakārakṛtādhivāsām ucchvāsabhinnam uta vāmadṛśaḥ pibaṃtyāḥ|| āvirbhavanmadanadohadajṛṃbhamāna- viśvāsamātatavikaṃpipayodharaśrīḥ| viśvasya kāpi kapiśaṃ midhābhi sma¦ caṃdra- bimbaāvataṃsakusumastabakaṃ natabhrūḥ|| sarppanniraṃkuśatayāruṇarāgasāṃdra- siṃdūraraṃjitamukho nirapekṣyavṛttiḥ| vāmabhruvāṃ parinavaṃ navamāna dhairya- vaprābhighātam akarod atha gaṃdhahastī|| kāyāgatasphuritacaṃdrakatālamāla- patrābhirāma|m asitotpala yopalakṣya- vistārayā dayitapītavimuktayānyā| śobhāṃ babhāra madhupāṭalayaccharatna- śuktyā vadhūḥ lalitatārakayā dṛśā ca|| niḥśeṣabhāsavam api pratimāgateṃdu- biṃbāhatām api dadhad gurutāṃ tadānīṃ| āvirbhavanmadaviloladṛśaḥ karāgrād asraṃsata sphuritabhājanamasphuṭāṃte| cāpabhruvām atanunūtanapadmarāga- maṃḍāspadāḥ kamanibhājananirviśeṣaṃ| bhāviśma rūḍhamadināpadagāhanāga- gaṃḍasthalapratimitaṃ śiśirāṃśubiṃbaṃ|| niḥśvāsamārutahṛtapratimāniṣanna- paṃcariṣaṭcaraṇacitrakabiṃdusāraiḥ| śobhāṃ kuśeśayadṛśo 'dhibharāṃ babhūvur ujṛṃbhamānasacapallavitaiḥ kapolaiḥ|| āghūrṇṇamānanatapakṣmadṛśo madena saṃvāditāṃ tam anu gītavidher dadhānaḥ| akṣṇo kapolaphalake 'dharapallave ca tristhāvaśobhitagu¦ṇo vavakāsa nāgaḥ|| gaṇḍasthalī kapiśapānaparasparābhi- nārūḍhagāḍhamadatāmrarucis taruṇyāḥ| āvṛtticuṃbanakṛtotsavavallabhoṣṭha- tāṃbūlarāgapariṇāmavaśād aivāsīt|| biṃbādharāṃcitarucā madhunā tadātha pītena pakṣmaladṛśotsakapolabhāge| āsīn mataḥ prakaṭitāruṇanāga eva kāryaṃ hi kāraṇasadṛg bhavatīti satyaṃ|| paśyāmi tāvad adhunā maradanāgatāmraḥ puṣṇādi kāṃ śriyamayaṃ lalāanānaneṃduḥ| ity udvikāśam udamīmilad āśu ratna- śokaḥ sakautuka ivatpala pakṣaśo¦bhā|| saṃvādiṣaṭcaraṇatārakapakṣmapaṃkti- lakṣmīdharāṃ vavalimānam ivoḥ śiraṃtī| tanvyā dṛśaṃ madhumado mukulīcakāra bālātapaḥ kumudinīm iva gāḍharāgaḥ|| preyovilokanarasād vicāakāsa pītaḥ śīdhoḥ sanair madabharātmarirekṣanāyāḥ|| pakṣmāgralagnana¯¯jjalimūlajāla- bhārātigauravadasād iva netrayugmaṃ|¦ śobhāṃ babhāra pariṇāmadhirūḍhakāṃte ¯ sma padi pītasunāśanāyāḥ|| cārubhruvaś caṣakabiṃbitacaṃdrabiṃba- madhyāvalagnamalabiṃdur ivādharoṣṭhaḥ| prāptasya manmathaśilīmukhatām abhīkṣṇa- pakṣṇaś ca vatīkarapuṃḍarīkaṃ| saṃdhānakāraṇavaśād iva pakṣmapuṃkha- bhāgāgrakoṭiparimarśavilolam āsīt|| abhyullasatkanakuṃḍalapadmarāga- vāmāruṇīkṛtakapolatale mukheṃdoḥ| vyaktiṃ jagāma na nitaṃbavatījanasya rūḍho 'pi sārdramadirāmadapadmarāgaḥ|| akṣṇor bbabhūva yadarālakarālapakṣma- lakṣmībhṛtonmadhumadena vipāṭalatvaṃ| āhūtadhany abhimate pratipakṣavartti- nāmnā| nv abadhyata daśeva ruṣā taruṇyaāḥ|| uttaṃsanāpaṃkajavikāsavilāsameṣo| napekṣya madhunaḥ kutate mayū¦khaiḥ| itthaṃ ratheva madanāgataraḥ puraṃdhri- gaṃḍasthalaṃ pratimitaṃ śaśinaṃ nyarotsīt|| anyābhidhānamaruṣe vacasi priyeṇa kāpīrate sapadi muktamadā samanyuḥ| sthūlāśrubiṃdupaṭalair iva bādhyamāna- rāgāṃ kapolabiṃdusitaṃ cakāra|| ārūḍhagāḍhamadirāmadatāmrarāgam ādhatta tāvarucigaṃḍatalaṃ taruṇyāḥ| prātaḥ samunmiṣadamūruvikīrṇṇadhāma- nirvvācyamānaśaśibiṃbaviḍaṃbakatvaṃ|| rāmājanasya madhupānaparasparābhir acche kapolaphalake madarāgalakṣmīḥ|| tadbhinnabālakuṭilāṃgulicakravāla- saṃvādibhūtanam apekṣatarājir āsīt|| kācit tucāramahasaḥ pratimāniṣaṇṇām abhyarṇṇavanni maṇikuṭṭimasemni biṃbaṃ|| pītāṃsavācchamaṇikośadhiyā salīlam ādi¦tsur unmadatayā jahase sakhībhiḥ|| anyā karāṃburuhavarttini pītasīdhau vistīrṇṇaratnacaṣake smṛtivipramoṣāt| ujjṛṃbhamānamadaghūrṇṇitanetram ātma- va¦kreṃdum acchamaṇidarppaṇa ity upaśyat|| mattā tadābhinavapallavapāṭalābhir anyāparādhagaṇam akramam aṃgulībhiḥ| smerānanasya punabho gaṇayāṃ cakāra bhartun madaskhalitamanmathamaṃtharoktiḥ|| sakhyā puro vidhṛtam unnatapadmakośa- hastāruṇāṃgulidalāgrakṛtapratiṣṭhāṃ| āsaṃkate sma vigalanparipītaśeṣa- maireyadhāramaparā kurubiṃdukośaṃ|| raktāraviṃdadalakomalahastakāṃti- piṃgīkṛtaṃ madhuyuteti viśaṃkamānā| pītāsavām api muhuḥ śuciratnaśuktim anyā priyeṇa samadā jaha¦se 'rppayaṃti|| ghūrṇṇaddṛśāṃ rabhasapītapariśruto 'pi dūrādhirohavikasanmadamaṃtharāṇāṃ| vāmabhruvām api taruś caṣakāṃ ca kiṃcid iṃdīvarāhatagarimṇa ivāgrahastāḥ|| gaṃ꣹ḍasthalīr mṛdadṛśo madhupānalīla- visraṃbhasaṃbhṛtamadāruṇatāṃ tathāpat| tacchāyayā śravaṇavarttiparītamūḍha- raktābjakāṃti śitipaṃkaruhe yathāsīt|| āsedatur mṛgadṛśo dharabiṃbakāṃti- viśliṣṭabhedamadirāmadatāmrarāgau| gaṃḍāvadhomukhapṛthagnatapadmarāga- ratnopalojjvalasamudgakavāṭaśobhāṃ|| vyaktiṃ jagāma madarāgabhareṇa dṛṣṭer anyābhidhāgrahaṇaje dayitena roṣaḥ| niṣṭhādhvabhārakatayāsamabhinyavedi spaṣṭaṃ punar mṛ¦gadṛśo dayite viṣādaḥ|| pītas tuṣārakiraṇo madhunaiva sārddham aṃtaḥ praviśya caṣakaḥ pratibiṃbavaṃtī| mānāṃdhakāram api mānavatījanasya nūnaṃ bibheda yad asau prasasāda sadyaḥ|| ārūḍhagāḍhataramanmathakaṃpadhūtam asphullaśekharaśikhāgalite natāṃgyāḥ| ꣹ uttuṃgapīvarakucapratimāniṣannaḥ preyānidhāsu samabhāvyata puṣpavarṣaiḥ|| kṣīṇātmanaḥ pratiniśaṃ śaśinaḥ krameṇa saṃbhṛtya kāṃtim iva viśvasṛjā nidagdhāṃ| bibhraty a¦rājata madena puraṃdhrigaṃḍa- bhittisphuratmipurapallavapāṭalaśrīḥ|| reju striyo madhumadāraṇagaṃḍabhitti- lagnāvataṃsitavikāśisirīṣapuṣpāḥ| ārū¦ḍhapākaphalago꣹naravarttimugdha- kīrābhir anvitaguṇā navadāḍimībhiḥ|| āvirbhavanmadanavibhramaśubhrahāsa- cchedāṃśavaḥ śaśirucām abhiniṣpataṃtaḥ| bhāṃti sma śīvusamakālanipītaratna- pārītalapratimiteṃdukalābhirāmāḥ|| niḥśeṣitāsavalaghupratibimbavartti- śītāṃśumaṃḍalakṛtātibharā vivekā| hastāśrayāṃ gurum amanyata ratnaśuktim āvirbhavanmadhusadānasadehayaṣṭiḥ| uddāmamānarhati māturatāratamya- bhedānubaṃdhi꣹madhupānaparaṃparābhiḥ| hastāśrayaṃ sphaṭikabhājanamaṃcitākhyāś cetaś ci nirbharamanāyitarāṃ prasādaṃ|| hṛṣṭo vyalīkadayitolbaṇamanyuvega- līlāvadhūtaśira¦so 'kṣṇigato vikāśaṃ| tatpreraṇāhitanijāspadabaṃdhabhaṃga- bhītyeva karṇṇakusumaṃ sadṛśaś cakaṃpe|| āvirbhavan manaisi dūranirasyamāna- mānāṃdhakā¦ravisadaṃ madanaḥ pibaṃtyāḥ| sakhyānipīyata kṛtaplutapūrṇṇamāna- vistāritacchadanacotpaladarśanena|| ꣹ prāpyāvataṃsitamanoharagaṃdhapuṣpa- līnadvirepharavahṛdyamadhuprasaṃgaṃ| śyāmālatā iva damuṃ daśanāṃśupakṣma- ramyasmitastabakavibhramapallavatvaṃ|| pratyakṣam anyayu¦vateḥ svakaropanīta- maireyagarbhacaṣakas taruṇīm amīpyat| ratnāyako madam avāpa yathā sutena na smayavatī madhunā tathāsau|| akṣṇorvvikāram upapādayatāvasāda- maṃgeṣu cotpalakapaṃktiṣu kurvvatoccaiḥ| vyaktenarīkṛtagire hitapūnanena tanvyā madena madanena ca na vyabhedi|| netradvayaṃ madhumadena vipāṭala¦꣹tvam āvartta martharitatārakam āyatākhyāḥ| gaṃdhākulo bhramarapakṣaprabhāvataṃsa- nīlābjapakṣmarajaseva kṛtābhighātaṃ|| nālīyate sma surabhiḥ śvasitāvataṃśa- nīlotpale na caṣake na ca mālyapuṣpe| bhāsāṃ vikāsimadarāmadasārdranirya- dāmodasaṃpadupanītaratir dvirephaḥ|| āloka eva dayitasya babhūva baddha- kaṃpā tanu꣹r mṛgadṛśaḥ pulakoparuddhā| aṃtasthalīvusamakālanipītakāṃśya- biṃbāgateṃdukṛtaśītavijṛṃbhikeva mānāvalepabharasaṃbhṛtam apy apoḍha- nānāvidhapriyatamānunayavyavasthaṃ|| vistāritaṃ hṛdi nitaṃbavatījanena nirmmajjati sma madhupūra ivāyu dhairyaṃ|| nirdiṣṭamānalaghukāni manāṃsi kurvvan_ lajjām amāsya vidadhat_ suratābhilāṣaṃ| āliṃganāni śithilāni diśaṃ driyāṇām āvirbhavan_ bahumato madavibhramo 'bhūt|| līlāraviṃdadhutapakṣmaśikhāparāga- piṃgīkṛtā galitamānaruṣo nirīyuḥ| śvāsā muhur mmadhumadāruṇitā¦ ivābhi- bhartṛ smarapravaṇatāpisunā puraṃdhreḥ|| utsāhitā sakalanīdhudena vaktum ardhodite navavadhūr avalaṃbitahrīḥ| ālījaneṣv anupahaṃsahṛtavākyaśeṣā bharttuś cakāra¦ saviśeṣakutūhalatvaṃ|| mānāṃdhakāra śucau prasādaṃ caṃdre 'dhirohati manoṃbaram aṃbujākṣyāḥ| ujjṛṃbhamāṇasa|rasotkalikāsahasra- madhyāhataṃ makaraketur avāpa vṛddhiṃ|| nirdṛṣṭamānalaghutāṃ hṛdayānyavāpur āvirbhavan_ madhumadāṃcitavibhramāṇāṃ| udbhinnapīnapulakair vvihatāvasādam aṃgaiḥ punar mṛgadṛśā gurubhir bbabhūve|| jagrāha vaktrakamalaṃ hṛdayaṃ ca nāgaṃ dṛṣṭis tanuś ca parimaṃtharatāṃ prapede| caskhāla komalapadagamanaṃ vacaś ca cetasy upeyuṣi madaṃ surasuṃdarīṇāṃ|| tāvat salīlam anupaplutaraāgagarbham agre jage yuvabhir ulmalalocanānāṃ| āśrāvitaśrutivibhedikṛtavyavastha- hāviḥpuraprasṛtasāraṇavallakīkaiḥ|| āpādayan nayanapakṣmanimīlanā¦ni bhāvānubaṃdhavasato dayitāyamānaḥ| veṇu cchayācid adharāgranipīḍanena vispaṣṭa vikriyata nirbhararāgagarbhaḥ|| aṃke nivedya caturāṃgulipallavaāgra- saṃcāracāruyatipāṇilayaprapaṃcaṃ|| āsphālayan_ karatalādivibhedadhātu- vādyaprapaṃcarucirām amarā vipaṃcīṃ| bhūvibhramānugatagāḍhatarāvadhānam anyā vilolamaṇikuṃḍalaghṛṣṭagaṃḍaṃ| gāyatry avādayad anekavikalpakoṇā- koṇāvaghaṭṭanakalakvaṇitāṃ ca kūrmmīṃ|| anyā niveśya hṛdaye sunivesitaika- pīnastanāṃ sapadi bhāvanayaiva sāraṃ| āśrāvavalaguṇakvaṇitalābu- vīṇāṃ kiṇāṃkasukumāratarāṃguliśrīḥ|| tāsām amaṃdapadamaṃtharamaṃjukaṃṭha- kuṃṭhākṣarasphulitalolapadaprabaṃdhaṃ| ārdro 'pi śuṣka iva geyavidhi꣹ ꣹ ऽऽऽऽऽ||ऽऽऽऽ||ऽऽऽऽऽऽ|| ꣹r bbabhāra sasveṇuraṃjitamanoharavibhramatvaṃ|| avyaktavarṇṇamakadaṃ taruṇījanasya yatkaṃṭhavartti padamaṃtharagītaśeṣaṃ| āvitsubhis tadanusaṃdhibabhāra sasveṇuraṃjitamanom ivātimaṃju- niḥsvāsamākatahṛtaivalibhiḥ śiśiṃje|| itthaṃ vyajṛṃbhitatarām madhupānagoṣṭhī- baṃdhaḥ kramāt_ suratanāṭakapūrvvaraṃgaḥ| uddāmakāmaka¦m alīyaguṇābhirāma- rāmāvirāmaramaṇākulakāmilokaḥ|| tadābhilakṣyaṃ꣹ty asaktat priyānanā nipātum avyāhati kāpiśāyinaṃ| viśaṃtikālāvadhi jāgaraṃ nasādiyeṣa pṛṣṭha na tu kāpi śāyinaṃ|| bhāvāveśanimīlitekṣaṇayugaṃ saṃpūritair vveṇubhir mūrcchadbhi kṛtasauṣṭhavaṃ rasabharād ākarṇṇya gītaṃ punaḥ| premasnigdham apāyayat tarubhaye tas tv aryamāṇā iva srastāṃgaṃ sacasaṃdhiratnarasanādāmasvanaiḥ kāminaḥ||

cha ||

iti haravijaye mahākāvye āpānavibhramo nāma ṣaḍviṃśaḥ sarggaḥ||